De anonieme wereld van internet

Ik ben oud genoeg om nog te zijn opgegroeid in een wereld zonder internet. Nou ja, het was er wel toen ik klein was, maar alleen in de bibliotheek, voor een gulden per vijf minuten. En dan was er nog bijna niets op te vinden ook. En toen de eerste krantenhype kwam over dat er porno op internet te vinden was, ging die computer ooknog de bibliotheek uit, want zo'n dorp was het waar ik woonde. Ik leerde eerder de hype over internet kennen, dan internet zelf.

En hype over internet zien we bijna dagelijks. We zijn allemaal gewend aan het internet nu, het is een onmisbaar stuk van ons leven geworden, maar nog steeds geloven we massaal de digibete verhalen in de pers en op TV. Internet blijft toch een beetje eng, al spelen we er allemaal onhandig mee. Juist zo eng omdat er mensen zijn die er minder onhandig mee blijken te zijn. Het is dus net seks.

De grootste hype over internet is dat het zo anoniem is, en daarmee de sociale controle laat wegvallen die ervoor zorgt dat mensen geen onmenselijke beesten worden. Er leeft heel erg bij de mensen een idee dat het enige wat ervoor zorgt dat we elkaar niet op straat voor een tientje de hals afsnijden terwijl we elkaar verkrachten, is dat we bang zijn voor straf, en het daarom maar laten. Wat denkt iemand die dat gelooft over zichzelf dan, vraag je je af.

Nee, natuurlijk vraag je je dat niet echt af. Die denkt dat hij ànders is dan al die mensen die met straf in de plooi moeten worden gehouden, omdat hij zoveel rechtschapener en menselijker en godsvruchtiger en eerlijker is dan al die anderen. En dat hij ookweleens te hard rijdt, iets uit de kantine op zijn werk meeneemt zonder het af te rekenen, of een deuk in een auto heeft achtergelaten zonder een briefje te schrijven, dat is iets héél anders en daar hebben we het nu niet over.

Hij heeft het namelijk te druk met zich zorgenmaken over de anonimiteit op internet. Allemaal mensen die dingen zeggen die hem niet bevallen, en die zich alleen zo vrij voelen om dingen te zeggen die niet zouden moeten mogen, omdat ze niet bang hoeven te zijn voor een boze meute op hun drempel. Als ze daarop moesten rekenen, zouden ze wel oppassen om dingen te zeggen die niet bevielen.

Dat soort zelfcensuur bestaat inderdaad. En het bestaat inderdaad dat mensen beducht moeten zijn voor boze meutes. Kijk maar naar cancel culture, waarbij een opmerking tegen het zere been van een meute op jacht naar iets om zich boos over te maken ervoor zorgt dat ze je werkgever netzolang lastig gaan vallen tot hij jou laat vallen als werknemer. Dat overkomt natuurlijk vooral mensen die hun anonimiteit niet in orde hebben.

Het is al heel lang een verstandige maatregel om je identiteiten die je op internet gebruikt, los te koppelen van de identiteit die je in het gewone leven hebt. Niet alleen tegen bedreigingen als identiteitsfraude, tegen chantage of om niet door haatgroepen te worden aangevallen, maar ook om te zorgen dat je niet bij elke punt of komma hoeft te aarzelen om na te denken of dat buiten context niet een enorm probleem gaat worden.

Vaak doen tegenstanders van anonimiteit alsof die anonimiteit de verhoudingen tussen mensen zoek laat raken, omdat "in de echte wereld" ze lik op stuk zouden krijgen, en daarom netter zouden zijn. Maar daar klopt niets van. In het "echte leven" hoef je je daar namelijk geen zorgen over te maken. Wat je in het café zegt, is niet meteen op te zoeken en, vaak buiten context, te gebruiken in een tirade over jou tegen je baas. Door tientallen mensen van over de hele wereld. Op internet is dat een serieus risiko.

Op internet is het bovendien heel makkelijk en laagdrempelig om iemand totaal kapot te maken door onderdeel te worden van een boze meute. Die boze meute heeft een doel gekozen, en dat doel is fout want dat zegt de meute. Daar hoef je niet over door te vragen. En jij bent één klein radertje dat haar deugdzaamheid belijdt door een klein schopje mee te geven met de rest van de meute. Dat dat samen soms letterlijk doodschoppen is, daar denk je liever niet bij na. We weten August Ames nog wel, en dat was nogwel door andere sekswerkers. "Wij" zijn geen haar beter dan andere mensen.

Buiten internet komt dat soort consequences, zoals het graag wordt gepresenteerd, veel minder voor. Mensen verketteren iemand veel minder makkelijk recht in zijn gezicht, want dan zien ze de menselijkheid van die persoon die ze aanvallen. Als deel van een meute voel je je onkwetsbaar, veel onkwetsbaarder dan anonimiteit je kan geven, en in het echt ben je je altijd bewust dat het onderscheid tussen jou en je slachtoffer niet zó hoeft te zijn. Die meute kan zó naar jou draaien.

Niet dat echte gewelddadige meutes niet bestaan. Ze zijn alleen op internet laagdrempeliger. In het echte leven moet je alleen veel duidelijker een 'wij' en een 'zij', of vaker een 'wij' en een 'dat wijf' hebben. Neem nou het voorbeeld uit Uithoorn. Daar was het geweld niet omdat die mensen die kwamen slaan, stenigen en steken anoniem waren. Daar kwam het geweld voort uit dat de politie de anonimiteit van hun doel weggerukt had. Iemand ontmaskeren is iemand beschikbaar maken voor "straf." Dat is de hele reden dat ze langs de deuren gaan om je aan je buren te verklikken.

Anonimiteit wordt dus gezien als een gevaar. De oplossing is internet-paspoorten, je identiteit aan allerlei bedrijven op moeten geven, en meer van die dingen die met een beetje kennis van zaken heel duidelijk dingen alleenmaar erger gaan maken. Zelfcensuur door bangmakerij gaat niemand helpen, behalve de bullebakken die weten dat mensen bleekjes voor ze gaan knikken en buigen, wanneer mensen weten dat ze een kleinzielige kapotmaak-campagne door de meute van die bullebak kunnen verwachten.

Je hoort ook anonimititeit erbijgehaald worden bij allemaal hypes op social media, ookal slaat dat ècht nergens op, bij onzin over de noodzaak om fake news te bestrijden, dat ironisch genoeg juist een stokpaardje is van de groepen die zelf het meeste fake news verspreiden, of bij gelul over het gevaar van hackers, bots, misdaad en trollen. Waarbij er nooit verder wordt gekeken dan de stereotypes die mensen daarbij hebben, want anders zou dat snel genoeg verdampen.

Het heeft al resultaat gehad. Je wordt gevraagd bij steeds meer plekken op internet je digitale identiteit laten vastplakken aan je "centrale" identiteit bij Google of Facebook. Op nog veel meer plekken wordt je niets gevraagd, en gebeurt het gewoon. Er is steeds meer echte direkte censuur op internet, vooral op de sociale media. Er zijn steeds meer mensen die er een hobby van maken, of zelfs professioneel werken, om mensen te "ontmaskeren" die dingen zeggen waar hun club aanstoot aan neemt.

Dat je een identiteit opbouwt bij een bedrijf als Google of Facebook vinden veel mensen vanwege die anonimiteits-angst geruststellend. Dat ze ooknog aan censuur doen als anderen dingen zeggen die bij die vele mensen voor ophef zorgen, maakt dat natuurlijk nog geruststellender. En dat je veel wat er wèl wordt gezegd, maar waarvan de algoritmes inschatten dat jij het niet leuk zou vinden, gewoon niet ziet, zorgt helemaal voor een veilige bubbel.

Zo'n bubbel, waarin je je veilig en vertrouwd voelt en dus manipuleerbaar bent, die kàn zo'n social media bedrijf alleen voor je maken als ze weten wat jou manipuleerbaar maakt. Dus moeten ze je kennen. Dus moeten ze een profiel van je bijhouden, ze moeten je anonimiteit afbreken. Dat lukt ze meestal prima, weinig mensen kunnen Google foppen. Weinig mensen proberen het zelfs maar. Conformiteit is veilig en comfortabel.

Mensen die niet conformeren worden door de mensen die dat afkeuren graag in de spotlights gezet. De spotlights zijn een goed dwangmiddel. Mensen die het gevoel hebben bekeken te worden, of erger, te kijk te staan, belijden meestal vlug het geaccepteerde verhaaltje, en verdwijnen zo vlug ze kunnen weer uit beeld. Ze zoeken eigenlijk de "anonimiteit" dat niemand je ziet en niemand je herkent omdat niemand je interessant vindt. Als ze echt anonimiteit hadden, zouden ze meer tegen dat soort intimidatie op kunnen staan.

Veel mensen houden het bij Facebook, Instagram, YouTube, Twitter, Reddit, TikTok of watvoor social media danook. Op internet kan je heel veel vinden, het is een jungle van allerlei verschillende ideeën en media waar je nooit helemaal kijk op kan hebben. Allemaal enge sites die geen stempel van goedkeuring hebben. Achter een site kan iedereen wel zitten, en dat is griezelig. Beter een site die afgestempeld is door goeie oude vertrouwde Facebook.

Dus mensen blijven liever weg uit die vrije jungle buiten de grote mediabedrijven. Maar als je in het veilige tuintje blijft van je gekozen social media, kan je doen alsof je alles wel hebt gezien. Alsof je naar de Amazone reist, en alleen met selfies op het terras van het resort thuiskomt. Mensen houden zich wel klein en gehoorzaam, mensen censureren zichzelf tot in hun gedachtes aan toe, om in de kringen van de social media te mogen blijven meespelen.

Sneu allemaal, maar eigenlijk niet waar ik het over wil hebben vandaag. Kijk, dat mensen hun kop in de zandbak van de social media willen begraven moeten ze zelf weten. Ik heb er niets van te vinden dat mensen niet buiten hun comfortzone willen kijken. Het ligt allemaal voor ze klaar zodra ze willen. Anonimiteit is gezond, anonimiteit is niet eng, en gelukkig zijn de meeste mensen nog wijs genoeg om een cryptische handle te gebruiken in het openbaar.

Iets veel ernstigers is dat al die gevreesde anonimiteit op internet maar heel relatief is. Voor die boze casual gebruiker ben je misschien nog anoniem, maar als je geen maatregelen hebt genomen om je anonimiteit goed te houden, kan je zelfs door een boze Twitteraar erg vaak al worden geïdentificeerd. Zelfs als je goed oppast op je anonimiteit, en er haast professioneel mee omgaat, is dat al moeilijk te voorkomen.

Het wordt helemaal een probleem als het gaat om mensen die echt wat afweten van onderzoek. Die handig zijn met computers, en data optimaal kunnen gebruiken. Er is een voorbeeld van een groep losse internetters, die hun eigen slimheid bij elkaar stopten om uit een zorgvuldig anoniem filmpje toch een locatie van iemand die zich verstopt hield af te leiden, aan het tijdstip dat een vliegtuig voorbijkwam en hoe hoog een ster stond. En dat zijn dus amateurs.

Want als je het hebt over bedrijven die er hun baan van maken om je identiteit te bepalen, met al hun technologie, of onderzoeksdiensten zoals de politie, met al hun bevoegdheden, of meestal: allebei tegelijk, dan is anonimiteit op internet heel moeilijk waar te maken. De overheid zeikt wel dat het zo moeilijk is, en dat de cyberwereld zo anoniem en ondoorgrondelijk is, maar de werkelijkheid is andersom.

Internet is een groot computernetwerk, en die computers zijn heel goed in het verwerken van grote hoeveelheden data. Dingen die ondenkbaar zouden zijn om bij te houden in het echte leven, houden computers routineus bij. Dan heb ik het niet over je browser-geschiedenis, maar over gegevens over waar je geweest bent, wat je gezocht hebt, waar je terugkomt na één keertje kijken, wat je bekeken hebt en hoelang, waar je dingen geschreven hebt. En dat is als ze niet zo èrg geïnteresseerd in je zijn.

De grote mediabedrijven, van Google tot Meta, van Twitter tot TikTok, zoeken veel meer dingen over je uit. Die vinden een lijst van dingen waar je op geklikt hebt wel interessant, maar ze vinden het nog veel interessanter een diep idee van je identiteit en je kenmerken te krijgen door al die data die ze van je slurpen met elkaar te verwerken tot meer dan je vantevoren zou denken dat mogelijk is. Daar stoppen ze veel werk in.

Het inzicht in jou dat ze zo krijgen, is interessant voor ze. Niet dat er een persoon nieuwsgierig gaat kijken naar wat jouw pornogedrag is, of watvoor recepten jij kookt, maar door te zien waar jij nieuwsgierig naar bent, wat je koud laat, waar jij boos van wordt, wat jij betrouwbaar vindt, wat jou opwindt, wat jij ontwijkt, wat jij aan anderen doorstuurt, wat het voor jou dóét, dat kunnen ze gebruiken.

Dat gebruik is jou manipuleren. Niet alleen om dieper in hun tuintje te gaan wonen, en ze nòg meer data en invloed te geven, maar ook namens anderen, voor geld. Jij betaalt geen cent aan Facebook, maar Facebook krijgt emmers vol geld van bedrijven en instanties die jou gemanipuleerd willen hebben. Meestal voor iets flauws als de juiste soort reclame die jou aanspreekt aan je te kunnen serveren, of om te regelen op wie jij gaat stemmen, of waar jij gaat werken, maar het kan ook veel sinisterder. Het gebeurt ook veel sinisterder.

Het is namelijk voor overheden wel makkelijk om op die manier te kunnen peilen hoeveel acceptatie er is voor hun plannen. Als er genoeg mensen zijn die volgens hun online profielen geen benul hebben van de afbraak van hun rechten, kunnen overheden daar veilig op invreten. En voor een paar centen extra krijgen de mensen die alert zouden kunnen worden verhalen te zien die ze receptive maken voor die plannen. Omgekeerd kan het juist gebruikt worden om mensen op de korrel te nemen, en maakt het veel makkelijker om dissidenten en thought criminals eruit te pikken. En dan kunnen ze nog een tandje verder gaan.

Als de overheid namelijk ècht nieuwsgierig wordt naar je handel en wandel, gaan ze je aktief bespioneren, en kunnen ze van àl je internetverkeer precies zien wat je doet, beter dan als ze over je schouder meekijken. Zelfs beter dan jij zelf. En dat kunnen ze kombineren en korreleren met de gegevens die jouw devices over jou bijhouden, waarvan je nieteens weet dat het gebeurt, en dat het bestaat. Je loopt met een spion in je zak rond, die naar alles kijkt, naar alles luistert, en preciezer dan jij weet waar je bent.

Je kan jezelf wijsmaken dat je met Bitcoin, Monero, encryptie, onion sites op het dark web, meerdere identiteiten, Tor of Protonmail anoniem bent, maar al die dingen zijn uiteindelijk gewoon tot personen te herleiden. Soms kost het oom Agent een paar dagen meer, soms heel veel werk, maar het is allemaal niet anoniem. Veel verder dan het moeilijk of dubbelzinnig maken kom je niet, en gelukkig is dat meestal genoeg om de overheid van je spoor te schudden. Als je niet te interessant bent, dan.

We hebben regelmatig in de krant gezien hoe de politie viktorie kraait als ze weer wat boeven hebben opgepakt die àl die dingen hebben gedaan waar de politie normaliter over jankt dat ze erdoor worden gestopt, en dat het weg moet omdat ze anders die boeven niet kunnen vangen. Het is namelijk allemaal flauwekul, en niet anoniem. Je kan op internet heel weinig doen wat je anonimiteit echt bewaart, en dat is best veel werk.

Het is bijvoorbeeld veel werk om naast je anonieme bezigheden, ooknog losgekoppeld daarvan een "normaal" profiel te hebben. Want als jij één van die heel weinig mensen bent die geen online presence hebben, ben je meteen verdacht natuurlijk. Dus je moet ook op internet kutten op de "normale" manier, als je anoniem wil blijven. Anoniem blijven is verdacht, en dan gaan ze aan je anonimiteit knagen.

Je anonimitieit, zelfs als je hem perfekt behandelt, is kwetsbaar. Sowieso betekent dat al die andere mensen hun identiteit en hun metadata te grabbel gooien, dat de loerders alleenmaar hoeven te kijken naar de vorm van het gat dat tussen al hun data zit, om jouw data te kunnen vinden. Uit wat de mensen om je heen doen is al heel veel over jou te leren. En dan heb ik het nieteens over de buurvrouw van een boef afluisteren om wat over die boef bij te houden. Mag niet, gebeurt wel.

Om mijn anonimiteit een beetje te bewaren, moet ik dus rare toeren gebruiken. En die rare toeren maken me makkelijk te vinden als grote internetbedrijven met mijn blog willen kutten. En heb ik heel januari geen stukje geplaatst gekregen. Als ik minder anoniem hoefde te zijn, was het allemaal makkelijker. Maar ik moet juist tegenover die grote dataslurpers extra voorzichtig zijn.

Ik heb college gehad van mijn goeroe over hoe het technisch allemaal kut is, en hoe je het minder erg kan maken. Ik heb van mijn statistiekmannetje college gehad over hoe het wiskundig al allemaal kut is, en hoe je kan zien waar de kwetsbaarheden liggen. Ik werd er niet vrolijker van, maar ik kon wel beter snappen waar ik mee bezig was. Je volgt advies beter op als je het advies een beetje begrijpt. En dan snap je ook waarom de mensen met kennis die journalisten en politici bespottelijk vinden.

Dan heb ik het alleen nog maar over anoniem websurfen gehad. Dat is al lastig genoeg. Onderling communiceren is ook nog wel te doen, als je de grote internetdiensten vermijdt, maar het wordt nooit "theoretisch veilig" of "ideaal." Als je gaat proberen te communiceren met het publiek, zoals ik met mijn blog doe, wordt het veel moeilijker. Laat staan proberen te communiceren met klanten.

Veilig communiceren met klanten is belangrijk. De klanten lopen nu wettelijk nog vrij, maar dat wordt met de WRS heel anders. Daar moet ik later rekening mee gaan houden. Tegenwoordig zijn ze nog niet strafbaar, maar dat wil niet zeggen dat ze niet op de één of andere manier "verantwoordelijk gehouden" kunnen worden als de overheid dat wil. Ik moet dus met ze communiceren zonderdat ik ze teveel blootstel.

Maar vooral moet ik op mezelf passen. Ik ben zoals dat zo krom heet "illegaal" bezig, en dat betekent dat de overheid me graag wil straffen. Ookal is daar geen wettelijke basis voor. Dat zou geen probleem zijn als er alleen werd gehandhaafd als er iemand iets te klagen had, of aangifte deed, maar helaas zijn er hele afdelingen van de politie die daar niet op gaan zitten wachten. Want dan hadden ze niets te doen. Dus die gaan mensen "ambtshalve" opsporen die niemand kwaad doen.

Je hebt dus het probleem dat je een kanaal moet hebben waarmee je klanten je kunnen vinden, en waarlangs de politie je niet kan komen verzieken. Dat is moeilijk, want de politie mag heel veel in Nederland. Ze komen je zonder aanleiding overvallen, en daarvoor liegen ze en doen alsof ze een klant zijn die je komt bezoeken. Anoniem blijven terwijl je toch benaderbaar moet zijn voor klanten is heel moeilijk.

De politie grient al heel lang dat het tegenwoordig zo moeilijk is om hoeren te overvallen omdat we ons nu achter dat anonieme internet verstoppen. Dat is al onzin omdat ze dezelfde advertenties volgen als de klanten, en je dus altijd vindbaar bent, maar het is zelfs het omgekeerde van de waarheid. Internet heeft ons namelijk heel veel vindbaarder gemaakt, niet anoniemer.

Voor een gedeelte is dat omdat dat internet dus wordt gesleepnet door de grote mediabedrijven, die je identiteit vastprikken aan je internetgebruik. Die doen er niet moeilijk over om die gegevens te delen met de overheid, als je hoer bent. Sterker nog, ze weten heel goed dat ze van de overheid een stuk dieper in iedereens data mogen graven als ze kunnen zeggen dat ze het doen om hoeren te jagen. Al zeggen ze liever "onze verantwoordelijkheid nemen om mensenhandel te helpen opsporen."

Inplaatsvan een dubbelzinnig zoekertje in het lokale sufferdje, of een beetje rondhangen op een plek waar mannen die op zoek zijn ook rondhangen, is alles stilletjes aan naar het internet verhuisd. Dat begon ermee dat je op internet vrijer kon adverteren dan in kranten, dus bijvoorbeeld ook met naaktfoto's en met expliciete verhaaltjes, en dat het handjevol mannen die op internet zaten een goed soort klanten waren, die op andere manieren juist moeilijk te benaderen waren.

Op internet kon je bovendien adverteren zonderdat er penoze tussen zat, en dat was eind jaren negentig heel verfrissend. Toen had je namelijk het probleem dat er danwel een gedoogbeleid voor prostitutie was, maar in de praktijk kwam dat neer op een gedoogbeleid voor penoze-bazen met clubs of ramen, en was je als hoer alsnog vogelvrij. Dan wel zonder de vervolgingswaanzin die nu heerst, dus het was véél minder erg dan nu, maar ook toen hadden we dus iets om los van te willen komen.

Lekker onafhankelijk adverteren bij een groep mannen die goede klanten waren, dat zou al genoeg zijn om internet een favoriet te maken, maar er kwam nog meer bij. Het vroege internet was het Wilde Westen, waar geen regels waren en waar alles kon omdat niemand toezicht hield. En ondanks alle angst die mensen voor zoiets hebben, werkte het gewoon perfekt. Vraag maareens aan wat van die pioniers die toen wisten waar ze mee bezigwaren, die vertellen je honderduit met glanzende ogen vol nostalgie.

De politie had namelijk geen benul van internet. Ja, ze kenden het woord, maar ze snapten er helemaal niets van. Nog minder dan nu. Je kon op internet adverteren, en de kans dat een smeris je leven kwam verzieken was superklein. Je kreeg alleen klanten, en in het begin dus ook eigenlijk alleen nette klanten. Binnen de korste keren adverteerde iedereen die niet totaal digibeet was dus via internet.

Voor de klant had het ook voordelen. Dubbelzinnige zoekertjes zijn niet duidelijk over wat er nou verkocht wordt, en "sensuele massage" kan heel teleurstellend zijn als de man denkt dat hij een robbertje gaat neuken, en de "sensuele masseuse" alleenmaar van plan was geparfumeerde olie over zijn schouders te wrijven met de spotjes gedimd en Enya op de stereo. Het verloste de mannen ook van ongemakkelijk rondhangen op plekken waar ze een escort hoopten tegen te komen, van voor duur geld op de 06-lijnen proberen elkaar te vinden, en van telkens dezelfde penoze die overal zonodig tussen moesten zitten.

Het duurde wat jaren, maar internet werd populairder, en we gingen steeds meer op internet adverteren. De klanten gingen bijna allemaal ook op internet op zoek. Het werd de normale manier, en het was dè markt geworden. Toen kreeg je de grote seksmarktplaatsen, en die waren laagdrempelig. Nog laagdrempeliger dan zelf een website ergens neerzetten. We legden dus gewillig massaal onze markt in die marktplaatsen. We lieten alle alternatieven doodbloeden. Zo dom zijn we.

Tegenwoordig moet je met een scan van je paspoort en een duidelijke foto van je gezicht aankomen voordat je mag adverteren, maar toen het begon haalden ze dat natuurlijk niet in hun hoofd. Je had de illusie van anonimiteit. De praktijk van die anonimiteit was vooral omdat de politie geen internetvaardigheden had, want de bedrijven achter de websites bleken wel gewoon al je data onversleuteld te bewaren.

Klanten werven zonder internet te gebruiken is bijna onmogelijk te doen als je het commerciëel lonend wil houden. Klanten werven buiten de grote marktplaatsen om is al heel lastig. Niet alleen omdat de klanten massaal naar die marktplaatsen gaan omdat ze de shop-ervaring daar fijn vinden, niet alleen omdat die marktplaatsen "officiëel" lijken en dus de schijn van veilige handel hebben, maar ook omdat klanten óók geloven in het gevaarlijke internet buiten de grote mediabedrijven.

Zo'n beetje iedereen zit dus aan die advertentiewebsites vast, waardoor je een centraal punt hebt waarlangs een kwaadwillende zó iedereen kan opzoeken. Je anonimiteit is flinterdun, de sites werken hard mee om je die anonimiteit niet te gunnen, en de politie kan als ze het zèlf al niet kunnen, gebruikmaken van de geoliede machines van de grote data-slurpers die maar wàt graag meehelpen om ons op te sporen.

Het dark web is geen optie. Daar komen de klanten niet. Bovendien is het dark web veiligèr, niet veilig. Zodra de politie iets op dat darkweb wil overvallen, kunnen ze dat gewoon doen. Dat hebben ze al verschillende keren met veel tamtam in de kranten laten zien. Als de grote mediabedrijven het dark web interessant gaan vinden, is het bovendien héél snel niet dark meer. Het is een plek om je terug te trekken terwijl ze hun handen nog volhebben met de kwetsbaardere plekken, maar meer niet. Het is uitstel van executie.

Nu al wordt door officieren van Justitie stemming gemaakt in rechtzaken tegen klanten, dat ze wel naar iets illegaals op zoek zullen zijn geweest als ze niet via de grote marktplaatsen aan hun hoer zijn gekomen. Die proefballonnetjes hebben tot nu toe altijd gevlogen. Als het volgende stapje wordt gezet, en prostitutie die niet is geregeld via een "goedgekeurd bedrijf" strafbaar wordt, is anoniem klanten werven nòg moeilijker.

Ik werd zwetend wakker uit een nachtmerrie, de nacht nadat ik voor de zoveelste noodzakelijke dienst van een bedrijf de zoveelste app op mijn telefoon erbij moest zetten. Ik droomde over een hoeren-app, die de enige plek werd om te adverteren. Mensen vinden apps zó makkelijk, ookal beperken ze je vooral, en bespioneren ze je ook vaak. Klanten zijn meestal nette, goedgelovige huisvaders. Die gaan daar helemaal voor, zolang hun vrouw maar geen ikoontje op hun smartphone ziet wat ze niet uit kunnen leggen.

Het internet is nuttig, maar zoals het nu gaat is het vooral een risiko voor je anonimiteit. Je wordt niet alleen vindbaar op de manieren die je wìl, maar vooral op de manieren die je níét wil. Elk uur van elke dag staan er massa's computers te draaien om bij te houden wat je doet, wie je bent, en wie voor die informatie wil betalen. Het internet heeft ons veel te zichtbaar en veel te kwetsbaar gemaakt.

Een paar van mijn collega's zijn teruggegaan naar de ouderwetse pick up girl technieken. Ik heb daar de kunst nooit van geleerd, en dat is geen makkelijke manier van werken. Maar ook die maken zich al zorgen, want je telefoon bespioneert je de hele tijd, en een computer kan kennelijk best goed je gedrag ontcijferen, en je herkennen als een hoer. Die zijn tegenmaatregelen aan het nemen. Zo ver zijn we al.

Nou zullen de meeste lezers denken dat ik overdrijf, en zelfs de mensen die wel zien dat het echt zo werkt zullen zich niet snel zorgen maken. Die weten ookwel dat ze geen doelwit zijn. Nog niet tenminste. En niet voor dezelfde soort vervolging als wat wij te verduren hebben. Dat is ook waar. Maar zelfs als je je schouders erover ophaalt zolang jij niet het doelwit bent, dat is niet voor eeuwig.

We zijn niet bij het eindstation. Ja, de oprukkende macht van de grote databedrijven struikelt afentoe een beetje, zoals wanneer Facebook laatst in een rechtzaak opeens zijn fact-checking als pure opinie bestempelde, zodat het niet kon worden afgerekend op de normen die bij nieuwsgaring horen. Maar dat struikelen is als een Olympische hordenloper die een hekje omschopt. Jammer voor hem, maar hij gaat de race wel verder lopen, en snel ook.

Je moet trouwens niet denken dat Facebook nadat ze zoiets voor een rechtszaak inbrengen ook aan de publieke kant doen alsof hun fact checking alleenmaar opinie zou zijn. Ze doen nogsteeds, netzoals veel nieuwsdiensten ook, alsof ze een soort neutrale en objektieve scheidsrechter zijn die alleen ingrijpen om te vertellen wat er wel en niet waar is. Die positie als waarheids-bepalers is ze heel dierbaar. Want niemand twijfelt aan feiten, dus ook niet aan de fact checker. En dat is behoorlijk onterecht.

De ethiek wordt bij steeds meer van de grote bedrijven langzaam vervangen door politieke dogma's. Google had ooit als motto "don't be evil", en dat hebben ze stilletjes gedumpt. Inplaatsdaarvan sluiten al die bedrijven, van zoekmachines en Social Media tot zelfs banken toe, zich aan bij wat maar een populaire hashtag heeft lopen, terwijl ze niets anders doen dan meer doordringen in je privacy. Ze doen nog een beetje alsof censureren voor je eigen bestwil is, maar zelfs dat is met steeds minder moeite om overtuigend te klinken.

Er zijn wat initiatieven bij vooral de EU geweest om de macht van de databedrijven in te perken, maar dat houdt niet bij hoe snel de databedrijven hun macht uitbreiden. Bij de Nederlandse overheid is de tegenwerking van die macht vooral een onverwacht bijprodukt van de privacy-wetgeving, en is er in de overheid eerder een dwepen met Big Data dan dat er scepsis is. Het zijn grote bedrijven, en de belangen van grote bedrijven gaan voor de belangen van het plebs.

We kunnen verwachten dat de bubbels beter worden. Nu krijg je nog verkeerde advertenties afentoe, en valt het opeens op dat je internetervaring probeert om je te bubbelen. Dat zijn scherpe randjes die weggeslepen gaan worden. Je gaat dieper begrepen worden door steeds betere algoritmes, en je gaat steeds meer in de grip komen van de grote databedrijven. Die dus steeds meer grip op jou kunnen verkopen.

Daar kan je best aan ontsnappen. Nu nog wel tenminste. Er is nog een heel internet, vol sites die door Facebook afgeschermd worden, of door Google downrated worden zodat ze minder prominent in de zoekresultaten komen dan zou moeten, zoals mijn blogje. Er is vanalles. Maar daar ga je dan op een gegeven moment alleennog de andere mensen tegenkomen die ook die bewuste keus maken om buiten hun bubbel te stappen. Voor de rest van de maatschappij moet je toch hun bubbel in kunnen.

Er gaat vast, vooral vanuit de EU, wat meer weerstand komen tegen de macht van de databedrijven. Dat gaat alleen niet genoeg zijn om veel invloed te hebben. Dat is tot nu toe vooral tot regels over cookies gekomen, waarop alle bedrijven die daaromheen wouden met cookie-walls zijn gekomen. Helaas wordt dat niet gesnapt, en denken de meeste mensen dat die régels dom zijn omdat die cookie-walls alleenmaar een irritatie zijn. En zo gaat dat vaker zijn.

Een grote faktor is natuurlijk dat de overheden wel fronsend kijken naar de bedrijven die de burger en zijn privacy uitbuiten, maar dat ze tegelijk gretig gebruikmaken van diezelfde uitbuiting, en niet de gans met de gouden eieren willen slachten. Als ze de burger weerbaar maken tegen de commercie, wordt die ook weerbaarder tegen de overheid.

Sommige mensen werken aan software die je privacy beschermt, maar die hebben het moeilijk. Je surft nu waarschijnlijk met Edge, Chrome of met een browser van de maker van je telefoon of computer. Dat is allemaal eigenlijk Chrome in een verschillend jasje. Er is als enige echte alternatief Firefox, die is echt privacy-veiliger maar dat is op sterven na dood omdat iedereen gepusht wordt om Chrome-klonen te gebruiken. Dat wordt een probleem. En dat is maar één voorbeeld.

Voor hobbyisten is er wel wat om hun privacy te beschermen. Maar dat is het probleem wel, je moet er zo'n beetje een hobby van maken. Het is wèrk om de dataslurpers te hinderen. Daar wil lang niet iedereen zich mee bezighouden. Voor de mensen die zich er niet mee bezighouden, zijn er vooral veel valstrikken om alsnog meer data uit ze te trekken dan ze al afgetroggeld was.

De mensen voor wie het echt belangrijk is om een beetje anonimiteit te kunnen gebruiken, zoals mijn collega's en ik, hebben het zwaarder. We moeten wel hobbyisten worden, of het risico lopen. Nu valt het nog mee als je je privacy een beetje beschermt, maar als de hype nog verder oplaait, en de politie nòg meer mankracht en bevoegdheden krijgt om hoeren te jagen, prikken ze ook bij de voorzichtige meiden er wel doorheen.

Je krijgt een wapenwedloop. De dataslurpers en de overheden vechten tegen de privacy, de privacy-aktivisten maken middelen om zich af te schermen voor het geslurp. De ene kant is groot en sterk, de andere kant is klein en draait voor het grootste deel op vrijwilligers. Een ongelijke strijd, maar de underdog heeft in dit geval meer benul van wat hij doet dan de moloch die hem wil verpletteren.

Die wapenwedloop zal er wel voor zorgen dat anonimiteit en privacy verder buiten bereik komen van mensen die niet gaan hobbyen voor hun privacy. Vooral als dat hobbyen op een gegeven moment illegaal wordt. Er wordt in veel landen al geflirt met het verbieden van encryptie, het anonimiseren van verkeer of het niet-bewaren van data door providers. Dat is tot nu toe grotendeels afgeketst, maar blijft dat zo? Ik hoop dat ik te cynisch ben geworden.

Want er is ook ruimte voor verbetering. Tot nu toe zijn de overweldigende meerderheid van mensen in politiek en journalistiek totale digibeten, en wat er een beetje kennis van technologie heeft, is meestal een tech-optimist met gadget-honger. Wat voor verbetering kan zorgen is tech-sceptici en mensen met besef en kennis van privacy in pers en parlement. Dat is één van de redenen dat ik zo enthousiast was over, en teleurgesteld door, de Piratenpartij.

Vanuit het oogpunt van mijn werk is het wel onzeker wat de toekomst gaat brengen. Klanten kunnen nu nog makkelijk even buiten hun bubbel stappen om een website op te zoeken waar ze mijn advertentie vinden, maar dat is nu al veel moeilijker dan twee jaar geleden. Elkaar tips geven is ook lastig wanneer sites als Hookers.nl verdwijnen. We moeten oppassen om niet opgespoord te worden, en tegelijk moeten we de bubbels van onze klanten openbreken. Ik weet nog niet hoe dat moet gaan.

Ja, wat moet je dan? Voor mezelf heb ik nog niet op het netvlies hoe de ontwikkelingen gaan zijn. Behalve dat met de WRS dit een veel groter probleem gaat worden. Ik heb dus ook nog niet mijn plannen klaar, maar ik ben er wel aan aan het werk. Dat betekent vooral dat ik aan het leren ben over hoe anonimiteit werkt, en hoe het níét werkt. Dat is niet simpel, en dat leer je niet van een blogstukje. Zeker niet als het mijn blogstukje zou moeten zijn!

Dus verdiep je in privacy. Ga op zoek naar hoe de moderne gecomputeriseerde wereld met de data die ze over je hamsteren op je in kan werken. Leer wat voor dingen je doet die die data over jou laat ontstaan. Kijk naar waar de bedrijven die je elke dag die data geeft hun geld vandaanhalen. Denk erover door, en laat je door mensen die er echt wat vanafweten voorlichten. Verdiep je er eens goed in. En hou de ontwikkelingen bij.

Ik begrijp de ironie dat ik dit op een website van Google, één van de grootste dataslurpers, schrijf. En dat er een Google Analytics regeltje in staat. En dat er nog veel meer troep meekomt. Daar heb ik goede redenen voor, die ik helaas niet meer kan veranderen. Maar het is ironisch, en het is jammer. Want ik gun het Google niet meer, sinds ze proberen om verhalen zoals de mijne weg te moffelen. Het is nu gewoon zo.

Er zijn heel veel mensen die denken dat ze niet de moeite waard zijn dan zij om te bespioneren en te manipuleren. Dat is een rare manier van zelfonderschatting. Er zijn veel mensen die achter je portemonnee, je stem of je invloed aanzitten Heel veel mensen, en dat zijn vaak dezelfde mensen als de vorige groep, denken dat ze het wel zullen doorzien als ze gemanipuleerd worden. Dat is een rare manier van zelfóverschatting. Reclame is een miljardenbusiness, en dat is niet omdat het niet werkt. En de beste propaganda werkt doordat je het zonder nadenken als een gegeven behandelt.

Net zo zullen er veel lezers zijn die beseffen dat het er allemaal wel ìs, maar dat zij er niet gevoelig voor zijn. Dat zij zich niet laten manipuleren, niet door reclame, niet door ideologische propaganda, niet door angstzaaierij, niet door moralisme, daar staan ze boven. Dat is een heel populaire manier van zelfoverschatting. Want kijk maareens hoeveel van de dingen die die mensen wèl accepteren, óók afkomstig zijn uit diezelfde kanalen. Maar dan in het smaakje van hun keus. Of meestal, het smaakje dat ze aangewend is.

Maar zelfs als je dat allemaal denkt, neem dan toch dit feit mee: anonimiteit op internet is een fabeltje. En iedereen die doet alsof het anonieme internet bestaat, is je aan het belazeren of snapt er helemaal niets van.