Antwoord op: Maar de media zeggen...

In mijn blogje leg ik heel veel uit over hoe mijn werk werkt. Niet alleen hoe ik zelf werk, maar ook hoe de branche inelkaarzit. En daarbij ga ik natuurlijk in tegen wat mensen over hoererij zijn gaan geloven. Ik kom dus heel vaak tegen dat mensen me tegenspreken. En als ik ze vraag waar die ideeën dan vandaankomen, hoor ik bijna àltijd dat ze een artikel, een documentaire of het nieuws als bronnen hebben.

En die kan je beter niet vertrouwen als het over sekswerk gaat.

De media gaan over commercie. Wat kijkers en lezers trekt, trekt inkomsten, en daar moet brood van op de plank. Of het klopt, dat is een tweede. Daar wordt niet te nauw naar gekeken, zolang het niet over iets gaat wat lelijk uit kan pakken. Iets fouts schrijven over de overheid, dat de overheid niet uitkomt, komt lelijk terug, dus daarover zullen de media niet snel iets verzinnen. Maar over marginale mensen of groeperingen, ach...

Ze verkopen emotie. Media willen kijkers boosmaken of instemmend laten knikken. Daarom zijn nieuwsstromen gegroepeerd met een doelgroep in gedachte, en wordt er nieuws aangeboden op een manier die die doelgroep wil horen. Dat is niet door te zoeken naar verschillend nieuws, want de aanzet van elk artikel en elk nieuwsitem komt van dezelfde grote persburo's, maar vooral door hoe het geframed wordt.

Er wordt naar de bron niet kritisch gekeken als die er eentje is die iedereen toch wel gelooft. Als de politie of het OM iets zeggen, dan moet dat wel waar zijn. Als een goededoelen-organisatie iets zegt, hoef je ook niet verder te kijken of ze daar wel eerlijk mee zijn. Dat zijn allemaal clubs zonder zonden, en die kan je geloven als het Evangelie. Helaas is dat de norm, en komt dus alle onzin uit die hoek onversneden in de media.

De Nederlandse nieuwsmedia hebben een cultuur van gezagstrouw. Soms komt in het nieuws dat een overheidskritische journalist in Mexico of Rusland omgebracht of opgesloten wordt, en dan hoor je Nederlandse journalisten praten over dat het goed is dat dat in Nederland ondenkbaar is. Dan vraag ik me altijd af of dat hier ondenkbaar is omdat de overheid het nooit zou doen, of omdat in Nederland dat soort journalisten gewoon niet aan de bak komen.

Zoals ik aleens uitgezocht heb, zijn de bronnen die de Nederlandse media gebruiken bij hun verhalen over sekswerk vooral de bedrijven van de zieligheidsindustrie en overheidsdiensten. Dat eenzijdige beeld bestaat voor een groot deel uit schattingen, aannames en speculaties, maar zo brengen de media het niet. Dat verkoopt niet. Dus als er iemand van mensenhandel is beschuldigd, is hij in de krantenkop al "de pooier."

Erger nog, als er vervolgens vrijspraak is omdat het OM weereens zijn fantasie niet kon voorzien van het dunne randje bewijs wat ze nodighebben voor een veroordeling, dan is het in de krantenkoppen "pooier vrijgesproken." Meestal met de toon dat de rechter onbegrijpelijk heeft gehandeld, want in de trial by media was het immers zonneklaar dat we hier met een onmens temaken hebben voor wie de zwaarste straf nog niet genoeg is.

Als zo'n vrijspraak al in de krant kòmt, want bestwel nieuwswaardige zaken waar het OM in zijn hemd komt te staan worden door de kranten meestal niet opgepakt. Die artikelen levert het OM immers niet panklaar aan ze aan. Er zijn helaas bitter weinig journalisten die daarnaar zoeken, en een artikel schrijven over dat het OM toch wel vaak zijn verhalen in de persberichten niet echt waar kan maken. Maar ja, aan welke media moeten ze dat dan ook verkopen?

Ook reclame door zieligheidsbedrijven wordt overgenomen alsof het nieuws is. Die verhalen zijn opgemaakt als een artikel, en dus gefundenes Fressen voor een journalist die nog duizend woorden moet leveren. Dat het komt uit een bedrijf dat meestal direct genoemd is als waar je je portemonnee om moet keren om dat verschrikkelijke leed te verzachten dat het bedrijf nu beweert dat er is, blijft ook gewoon in het artikel van de journalist staan.

De kop van een artikel brengt de boodschap. Het stukje eronder is alleen achtergronden bij de kop, en is alleen voor als je nieuwsgierig bent geworden. Maar de kop is het nieuws. De chocoladeletters zijn het enige stukje wat iederéén leest. Het is de conclusie. Ja, iedereen weet dat de kop een aandachtstrekker is. Iedereen weet dat het te kort door de bocht is. Ergens weet je dat. Maar lees je het echt ook zo?

Als je gaat kijken in mijn nieuwsstukjes, kom je heel veel dingen tegen die journalisten laten liggen. En je merkt ook dat het handjevol artikelen waar er op nieuwsfeiten dieper wordt ingegaan, heel vaak uit kleine stadsblaadjes komen, waar ze niet kunnen zitten wachten op ANP-bulletins en persberichten van het landelijk parket. Daar moet nog nieuws gezocht worden, en dan zie je nog weleens journalistiek.

De agenda van de media over sekswerk is vooral willen prikkelen, want natte dotten en halve stijves verkopen kranten en zorgen dat mensen tot voorbij het volgende reclameblok blijven kijken. Verontwaardiging scoort ook goed voor die doelen. Maar we zien ook genoeg dat er mediamensen, journalisten of documakers graag gebruikmaken van de media om hun moraliteit aan de maatschappij aan te smeren. En zolang dat verkoopt, spreiden de kranten wel hun pagina's, en bukt de TV wel.

Soms komt er wel een artikel of programma in de grote media dat tegen de stroom ingaat. Maar die zie je natuurlijk weinig. Die moeten namelijk shockeren. Dat zijn berichten dat het heel anders blijkt te zijn dan je dacht, en je helemaal met een kluitje in het riet bent gestuurd. Dat vind ik fijne berichten, maar die halen hun waarde voor de media niet uit de waarheid die niemand wil horen, maar het shockeren dat aandacht trekt. En dat de banale waarheid shockeert, komt alleen omdat de media normaal altijd het onware verhaal vertellen waar nu die ene keer tegenin wordt gegaan.

De media doen hun werk dus niet, kritische journalistiek moet je met een lampje zoeken, en met een miljoenenindustrie en de overheid enerzijds die de kopij leveren en alleen een paar lawaaiige hoeren en schuchtere criminologen anderzijds wordt het nogal eentonig. Soms wordt er eens een hoer wat gevraagd, maar als die wat zinnigs te zeggen heeft wordt dat er zorgvuldig afgeknipt tot er alleen wat suggestiefs overblijft wat lekker bij de toon van het artikel of programma past. Anders wordt het te moeilijk.

Wat er bij de mensen via de media terechtkomt is dus gewoon drek. Dat is op zich al een probleem, maar als je genoeg vraagtekens zet bij wat je in de media ziet moet je toch wel ergens kunnen komen. Helaas is er een veel groter probleem aan de kant van de mediagebruiker. Want die ziet zichzelf meestal als heel kritisch, en is dat juist helemaal niet.

Het grote probleem is dat de media een enorm deel zijn van wat we voor blik op de wereld hebben. Van de meeste dingen waarvan je weet, weet je via de media. Mensen hebben hele duidelijke ideeën over hoe landen zijn waar ze nooit zijn geweest, wat groepen mensen doen, vinden en geloven waar ze nooit kontakt mee hebben gehad, hoe de wereldeconomie zich ontwikkelt terwijl ze zelf er niets van zien, en dat allemaal omdat ze het via de media hebben gehoord.

Nieuwsconsumenten, en dat zijn wij allen, vinden zichzelf reuze kritisch op wat via de media komt, maar intussen pikken ze het wel als ze excessen opgerekt tot de norm wordt opgediend, als ze opinie als feiten voorgeschoteld krijgen, en vreten ze zich vol aan soundbites die buiten hun eigenlijke context veel beter smaken.

Dat is voor een deel omdat mensen houden van simpele verhalen. Dat is makkelijk begrijpen, en dan weet je waar je aantoe bent. Dat de wereld niet simpel te maken ìs voelt heel bedreigend. En dan is een lekker klinkend verhaaltje wat je vooroordelen vleit van een serieuze blanke man in pak op de TV heel welkom. Maar het is ook omdat je eigenlijk geen alternatief hebt. Als je niet naar de media luistert, hoe krijg je dan je informatie over wat er gebeurt in de wereld?

Pas als je middenin iets leeft waar de media een heel verhaal van maken wat ècht niet klopt met wat je meemaakt, ga je zien hoever de media afstaat van de werkelijkheid, en hoeveel meer geloof mensen aan de media geven dan dingen die ze zelf zouden kunnen zien. Het is zelfs zo sterk dat je aan jezelf gaat twijfelen. En het is echt even werk om te leren hoeveel invloed de media hebben gehad op je opvoeding en je wereldbeeld.

Je mening is vooral wat je verteld is wat je mening is. Wat de mening is van "jouw soort mensen." Dit is slecht, dat is goed, dit heeft waarde en dat niet. Hunnie denken eigenlijk zus-en-zo, wij denken deze eerlijke gedachte. Hunnie zijn op deze manier bezig om hun eigenbelang te bevoordelen, en wij zijn idealistisch, rechtdoorzee en eerlijk. En het is allemaal waar, want de feiten kan je zien in de media.

Wat je op de radio hoort, heb je zelf gehoord. Wat je op TV ziet, heb je zelf gezien. Dat voelt alsof jij de feiten objectief bekeken hebt, ookal heb jij niet de camera en de microfoon gericht. En al helemaal niet de aktie geregisseerd. Dat is of het nou fictie of nieuws is niet anders, kijk maar naar hoeveel mensen hun beeld over prostitutie uit fictie als Matroesjka's hebben.

Wat je in een documentaire hebt gezien, heb je zelf ontdekt. Een serie objectieve beelden op hoogstaand nivo, dat je met die feiten die je in full-HD op je netvlies gebrand kreeg, heeft jou overtuigd. De conclusie van een documentaire is onontkoombaar, aan het eind heb je zelf gezien dat het zo, en niet anders, moet zijn. En ookal zijn mensen wat aarzelend om te erkennen dat ze hun idee uit een aflevering van een dramaserie hebben, ze zijn trots als ze een docu aanhalen.

Wat je in een boek leest, heb je zelf bedacht. Je hebt een dialoog met de schrijver gehad, en je bent samen tot inzicht gekomen. Je volgde de gedachte in het boek, en die is nu jouw gedachte geworden. Hoe dun het sliertje ook waar je niet vanaf mag wijken omdat de gedachte dan sneuvelt ook is, in een boek kan de schrijver je over precies dat pad leiden. En als je leest ben je niet bezig om de schrijver toch eens wat moeilijke vragen te stellen.

In de vorige paragrafen schrijf ik hele ongewone dingen, maar kijk maar eens om je heen hoe mensen omgaan met de informatie uit die bronnen. Hoe ze reageren als je er tegeningaat. Massamedia zijn uitgekiend om zo gladjes mogelijk geaccepteerd te worden, en komen met ideeën die de minste weerstand oproepen om maar te blijven verkopen. En zo haken ze in op je eigen zwakheden als het om verhalen en je wereldbeeld gaat.

Je bent manipuleerbaarder dan je denkt. Vooral voor een stokoude, competitieve industrie die er zijn geld mee verdient om jou zo goed mogelijk aan te spreken op je manipuleerbaarheid. En je wordt manipuleerbaarder als ze je kunnen laten voelen alsof je kritisch en onmanipuleerbaar bent. Dus dat vleien ze de hele tijd. En daar gelooft iedereen in, dus waarom jij niet? Nou ja, behalve dat jij nou net kritischer bent dan de rest van de nieuwsconsumenten, natuurlijk.

Dat is waarom je op de universiteit zoveel zelf moet schrijven. Essays en onderzoeken, rapporten en papers. Als je niet van een ander over kan nemen, en zelf moet gaan zoeken naar wat waar is, en weet dat je paper streng nagekeken wordt door iemand die ècht wel door onzin heenprikt, ontdek je hoe je met al die boekenkennis bent omgegaan toen je het alleenmaar làs. Schrijven is pas leren, want dan moet je denken, en de zwaktes zien voordat je corrector ze je aanwijst.

En nu, zeg ik je nu dat je je moet afkeren van de media, en dat je een beter pad moet bewandelen om de waarheid te vinden? Ik wou dat het kon. Ik wou dat ik je ergens naar kon wijzen wat niet een manier was om twijfelachtige verhalen als waarheid in je te laten gieten. Maar het probleem is niet dat de bronnen niet zuiver zijn. Het probleem is dat wij mensen onszelf verhaaltjes vertellen, en te makkelijk geloven wat ons uitkomt.

Je gaat nooit ongevoelig worden voor hoe media je manipuleren. Je kan alleen je best doen om het bij jezelf te zien, en eerlijk tegen jezelf te zijn wat je nou ècht weet en ziet. De wereld komt bij je via media, en dat blijft zo behalve als je analfabete holbewoner wordt. Boeken, TV, internet, dat ìs de buitenwereld. Verder zie je maar heel weinig. Wie jouw media maken, die bepalen wat je ziet. En dat mag je best gevaarlijk vinden, en zo behandelen.