Antwoord op: Maar het is mijn mening

Als je in discussie gaat met mensen die rare ideeën verspreiden over iets waar jij wèl wat van weet, kom je veel mensen tegen die hun ideeën wel met hun hele hartje belijden, maar eigenlijk er helemaal geen achtergrond bij hebben, en er nooit over hebben doorgedacht. Als je daarmee in discussie gaat, en vooral als je uit gaat leggen hoe het wèl zit, en laat zien dat wat ze zeggen niet klopt, krijg je vaak te horen dat het "gewoon" hun méning is.

Heel soms komt het als een soort verontschuldiging. Dat ze niet bedoelden om echt bij te dragen aan een discussie over je onderwerp, maar dat ze gewoon wouden vertellen hoe ze zich erover voelden. Maar veel vaker krijg je het als koppige opmerking, waar ze vast willen houden aan hun ideeën en helemaal niet van plan zijn zich ervanaf te laten brengen alleenmaar omdat zij geen onderbouwing hebben en jij wel.

Zoveel mensen gebruiken "dat vind ik gewoon" als een manier om te zeggen dat wat ze betogen niet open is voor discussie, dat het normaal wordt gevonden. Zolang het een mening is die niet in het kleine groepje officiële foute meningen thuishoort, zoals seksisme, racisme, islamofobie of homofobie. Dan is "gewoon vinden" namelijk opeens nietmeer genoeg. Als je iets "gewoon zo vindt", heb je dus een mening die màg, en die kies je net als je truitjes, gewoon wat je vindt dat er bij je past.

Kom je aan die mening, dan heb je het gedaan. Dan ben je gemeen, want je laat iemand niet in zijn waarde, of je gunt hem zijn mening niet. En we hebben toch recht op vrije meningsuiting? Dan mag je toch iemands mening niet tegenspreken, of hem er ongemakkelijk over laten voelen door te laten zien dat er geen sikkepit van klopt? Het is toch alleenmaar een mening, en de mening van iemand anders, daar heb je toch niets over te zeggen? Zelfs niet als die mening wordt uitgedragen als de waarheid?

Je hoort ze ook vaak de zin gebruiken: "We gaan het niet eens worden." Ze weten namelijk al dat ze helemaal niet van hun mening af willen wijken, en jij blijft maar met argumenten komen, zo onbehoorlijk. En ze hebben nèt nog gezegd dat het hun méning was, misschien zelfs met een "Punt!" of "Klaar!" erachteraan. Dan is het gesprek afgelopen, want het is hun mening en daar heb jij niets mee temaken.

Anders hoor je ook weleens: "Als je het daar niet mee eens bent, dan hoeven we niet eens in discussie te gaan." Dan heeft die persoon besloten dat hun standpunt hun mening is, die ze behandelen als de waarheid. Als jij daar tegeningaat ben je daarmee iets aan het zeggen wat ze aan die mening afmeten. Natuurlijk ben je dan fout en dom en gemeen. Dat is iets wat ik al eerder heb behandeld, de petitio principii.

We krijgen zoveel Amerikaanse TV te zien, dat we zijn gaan geloven dat wij die het grondrecht van de vrije meningsuiting hebben. Dat is trouwens niet zo. Ze lichten in Nederland gewoon schrijvers, activisten en cartoonisten van hun bed als ze iets schrijven wat de overheid niet bevalt. En al hadden we dat recht, dan was dat alleen dat je niet vervolgd kan worden voor wat je zegt. Niet dat iedereen verplicht is om eerbiedig te luisteren en respect te hebben voor je mening.

We krijgen van kindsafaan te horen dat je "respect moet hebben" voor de mening van andere mensen. Dat heb ik vroeger ook geloofd, en ik heb het zelf ookwel belerend tegen andere mensen gezegd. Maar hoe meer ik in discussie moet met mensen over dingen die er ècht toe doen, hoe minder ik dat eigenlijk logisch vind. Waaròm zou je respect moeten hebben voor de mening van andere mensen? Mènsen krijgen het respect als mens, dat je aanneemt dat ze als een volwassene hun mening kunnen onderbouwen. Respect voor hun méning moeten die mensen eerst maar zelf verdienen.

Toch vinden mensen dat moeilijk te begrijpen. Als ze iets publiek zeggen, en je reageert daar inhoudelijk op, dan zoeken ze, door het tot hun mening te verklaren, een soort bescherming. Door te zeggen dat iets hun mening is, hebben ze het van een publiek debat een persoonlijke kwestie gemaakt. Zet je dan door met de discussie, dan ben je daarmee iemand persoonlijk aan het aanvallen. En dat is heel lelijk van je.

Dat is niet logisch. Maar de meeste discussies zijn helaas niet logisch. Hoe meer ik over logica leer, hoe bevrijdender dat is, want je ziet steeds makkelijker wat nou wel en niet goede argumenten zijn, en wanneer je jezelf aan het bedotten bent en wanneer je gewoon gelijk hebt. Het maakt je zekerder en het maakt je ook veel sterker als je dingen voorelkaar wil krijgen.

Maar discussies zijn meestal helemaal niet zo logisch. Mensen werken gewoon niet zo. Als je logica wil gebruiken moet je het eerst leren, en dan gedisciplineerd toepassen, de hele tijd. Dat doet haast niemand. Zelfs als mensen zeggen dat ze iets logisch vinden, betekent dat niet dat ze het hebben geanalyseerd met logica, hun premissen hebben getoetst, en hebben gecheckt of ze geen logica-fouten maken. Dan zeggen ze eigenlijk alleen dat het niet voelt alsof wat er gezegd is, botste met hun wereldbeeld.

Het gaat om het gevóél dat je gelijk hebt. En dat de ander dat niet heeft. Je vergelijkt geen argumenten, je bent een wedstrijdje aan het doen wie de ander onzeker kan maken, voordat jij zelf voelt dat de moed je in de schoenen zakt. En als je de ander onzeker wil laten worden, heeft logica er weinig mee temaken. Je komt niet bij een conclusie door je door redeneringen te laten leiden, maar door wat emotioneel goed voor je voelt.

Dan is schokken en laten zien dat je boos en verontwaardigd bent het sterkste middel. Je moet je ergens boos over kunnen maken. Je moet liefst een slachtoffer zijn van de ander. Of er één vertegenwoordigen. Je wilt iemand zich laten schamen, zich schuldig laten voelen dat hij bezigzijn met iemand anders onbehoorlijk aanpakt. En daar heb je met het verklaren dat de ander onbehoorlijk is omdat hij je je mening niet gunt, een hele makkelijke manier voor.

Dat het zo werkt hoor je ook best vaak terug als je erop gaat letten. Je hoort vaak iemand iets zeggen wat je weergeven kan als "Ik heb nu naar je uitleg geluisterd, maar ik voel het nog steeds zo. Dus ben ik niet overtuigd." of "Jij hebt nou wel argumenten aangevoerd, en ik heb niks, maar ik ga lekker toch mijn mening niet veranderen. Goedendag." ookal zijn ze nooit zo eerlijk en duidelijk. Ze willen doen alsof zij de autoriteit zijn, de rechter die bepaalt of jij overtuigend genoeg was.

Maar er is nog een middel, en dat is sociale druk. Want wie ben jij nou? Zij zijn een hoge ome bij een overheidsorganisatie, of een politicus, of een smeris, of iemand die namens een NGO predikt. Dat zijn mensen die je serieus hoort te nemen, want ze hebben autoriteit, en weten het dus beter dan jij. Of jij nou betere argumenten hebt of niet. Dat heet een "ad verecundiam" argument.

Als iedereen je tegenstander serieusneemt, dan móét hij wel gelijk hebben, toch? En dat is helaas het argument wat de meeste mensen voor de meeste dingen gebruiken. Een hoge Piet heeft iets gezegd, dus dat geloof ik. Een heilig boek heeft het gezegd, dus klopt het en moet je me er niet over in de war brengen. Het OM heeft gezegd dat het zo is, en dus is het zo. Het is feministisch om dit te vinden, dus vind ik dat.

En dat wordt ooknog omgekeerd gebruikt. Want als je logica hebt gebruikt om te laten zien dat iemands argumenten niet aansluiten op hun premissen, hun argumenten niet naar hun conclusie leiden, dat hun premissen niet kloppen of dat ze een logisch conflict hebben tussen verschillende delen van hun redenering, dan gaan ze niet in op de fouten in hun argument. Want dat hoeft niet. Want wie ben jij nou? Je hebt niet de autoriteit om iets over hun logica te kunnen zeggen. Want logica, dat is ook maar een mening.

Meningen zijn een idee waar je je goed bij voelt. Het gaat om het gevoel. De emotie die je hebt bij wat je gelooft. En bij wat je niet gelooft. Want als iets niet goed voelt, ookal is het nog zo goed onderbouwd, dan geloven mensen het toch niet. Want ze hebben er de foute emotie bij. Dat is ookwel bekend als het ad ignorantiam argument, en dan bijzonder het argument from incredulity.

Het gaat er dan om dat je niet aan de argumenten wil die je te horen krijgt, of dat je niet in staat bent om te begrijpen waar het om gaat. Zolang je het maar ongelooflijk vindt, kan je doen alsof je immuun bent voor de argumenten van de andere kant. Dat werkt puur op gevoel, puur doordat je wegwuift wat de ander te zeggen heeft, want je brengt niets in tegen de argumenten waarvan je zegt dat je er je niets van aantrekt.

Al dit soort schoolpleingekift, dat je met een wedstrijdje elkaar schuld en schaamte aanpraten, en door de meeste lachers op je hand te hebben, en de meeste moraalridders, kan bepalen wie er gelijk heeft over een onderwerp, dat zit diep. Het is iets waarvan we ergens als cultuur wel snappen dat het niet klopt, maar we gebruiken het zo vaak om de status quo maar te bewaren, dat het te nuttig is om er echt kinderen over op school te leren dat het onzin is.

Want reken maar dat het makkelijker regeren is over mensen die niet kritisch analyseren en niet logisch nadenken. Die kan je alles vertellen wat ze maar lekker vinden om te geloven. Als je de mensen zover krijgt dat ze "bellyfeel" voor je ideeën hebben, dan hoef je nergens meer van te laten zien dat het klopt. Of iets klopt, dat voel je in je onderbuik. En meningen krijg je pasklaar van de media direct je geest in gegoten.

Ik ga mijn stukje over de media niet herhalen. Daar leg ik uit hoe de media ons veelmeer vormen dan je zomaar ziet, en veelmeer invloed heeft op wat we denken dat onze eigen gedachtes zijn. Door te lezen denk je dat je een eigen mening vormt, maar wat je leest heb je niet zelf bedacht. Wat je op TV ziet, heb je niet zelf gezien. Een echte eigen mening vormen kost werk, en daar heb je veel discipline voor nodig. En logica.

Meningen zijn geen feiten. Meningen zijn wat je ergens van vìndt. Dat is een waardeoordeel. Feiten, dus hoe iets echt ìs, die merken niets van wat je vindt. Die zijn op een bepaalde manier, en met het uitzoeken wat die feiten zijn kan je daarover leren. Als je iets vindt over feiten, en die feiten zijn anders, dan is je mening gewoon fout. Dat heeft niets met respect te maken.

Mijn antwoord op al deze dingen is: Je mening mag je houden, het gaat om wat je doet. En als het gaat om wat je doet, en dat echte gevolgen heeft voor mensen, ookal is dat alleenmaar met de stigmatiserende onzinverhalen instemmen, dan doet die oprechte maar onterechte mening van je echt kwaad, en dan mag ik je daar best op aanspreken. Je bent verantwoordelijk voor wat je doet. En daarom word je aangesproken op het verkopen van je onzinmening.

Dat iets jouw mening is, betekent alleen wat voor jouzelf. Het maakt je verhaal niet beter, het is geen bewijs dat je gelijk hebt, het betekent ook niet dat ik dat verhaal serieus moet nemen. Vooral niet in een serieuze discussie over serieuze dingen. Het is geen wedstrijdje wie het hardste gelooft in zijn verhaal, wie het meest overtuigd is van zichzelf. Een discussie is een vergelijking van argumenten. En dat je iets vindt, is geen argument.

Met veel dank aan mijn statistiekmannetje!