Antwoord op: Het Zweedse Model is goedaardig

Het Zweedse Model lijkt zo sympathiek als je kijkt hoe het in de kranten komt. Het wordt verkocht alsof het de hoeren ontziet, en de uitbuiters aanpakt. Tenminste, als je niet even nadenkt, of even kijkt. En pas als je goed kijkt, en gaat graven naar wat er nou echt gebeurt en wat er echt achterzit, dan zie je pas hoe onsympathiek en hatelijk het Zweedse Model eigenlijk is.

Heel in het kort wordt het Zweedse Model verkocht alsof we de hoeren gaan ontzien, maar toch de prostutie gaan bestrijden door de klanten strafbaar te maken, en iedereen die hoeren faciliteert een pooier noemen en ook gaan vervolgen. De hoer zelf is niet strafbaar, dus die heeft dan geen probleem, toch? En dan doen we alsof de hoeren daarmee bevrijd zijn van hun ongewilde beroep, omdat we doen alsof iets verboden maken een eind maakt aan de vraag. Kijk maar bij drugs hoe goed dat werkt.

Seks is eng, en je moet binnen de veilige baarmoeder van een relatie zitten voordat je zo'n ingrijpend delen van kwetsbaarheid met iemand aan kan gaan. Als je in het relatiedenken gelooft tenminste, en dat doen de meeste mensen. Als je daar anders over denkt ben je verkeerd en eng bezig, en dat kunnen veel mensen niet bevatten. Dus verzinnen ze er een heel denkbeeld bij, dat ik gelukkig al heb besproken.

Als je hoert, dan heb je seks voor geld. Dat is iets wat mensen zich maar moeilijk voor kunnen stellen, en waar veel mensen van gruwelen. Iedereen kan zich wel voorstellen dat het stout maar handig is om seks te kunnen kopen, maar mensen van buiten de business hebben meestal hele rare ideeën over hoe het is om het te vèrkopen, en geloven dus opgelucht in elk dwangverhaal wat ze te horen krijgen. Intussen is dat wel de voedingsbodem van de publieke opinie over sekswerk.

Het denkbeeld is een handige manier om mensen ervan te overtuigen dat sekswerk, en vooràl hoererij, moet worden "aangepakt" omdat er vanalles mis aan is. Ze vinden het iets waar ze ideologisch niet mee om kunnen gaan, en het laten bestaan van iets wat hun ideologie ondermijnt willen ze niet accepteren. Dus dan wordt er flink tegen ons aan bemoeid door campagnes te voeren om sekswerk aan te pakken. Dat komt vooral van drie groepen in de samenleving.

De eerste groep is Christenorganisaties die bezigzijn om hun kerkelijke gevoel over sekswerk vorm te geven. Ze negeren wat Christus zei over dat we samen met tollenaars de eersten zouden zijn om het Paradijs te betreden, en ze kijken alleen naar de regels over wanneer seks is toegestaan. Daar hoort hoeren niet bij, en wij doen dus iets wat erg tegen hun kijk op de wereld ingaat. Daarom willen Christenorganisaties het liefst dat we verdwijnen, en alle seks binnen het huwelijk blijft.

De tweede groep is de reddingsindustrie. Het zijn niet veel mensen, maar ze hebben een enorme stem in het publieke debat. Dat is ook niet raar, want het is een goudmijn. In de industrie rond het bestrijden van nietbestaande misstanden, het aanpraten en behandelen van trauma's en het opwekken van hype waar moralisten en autoritaire overheidsmensen hun voordeel kunnen doen, gaan tientallen miljoenen om, verdeeld over een paar honderd portemonnees.

De derde groep is de feministen. Dan heb ik het niet over mensen die het wel een logisch idee vinden dat mannen en vrouwen gelijke rechten moeten hebben, maar om mensen die echt onderdeel zijn van de feministische beweging. Daar wordt toch al krom over seks gedacht, en wordt heel veel seksualiteit als misbruik en misstanden gezien, maar in hoererij verslikken de meeste feministische bewegingen zich helemáál.

Feminisme is een ideologie over machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen. En vooral dat vrouwen eigenlijk in vanalles onderdrukt worden, en slachtoffer zijn van mannen. Als je met die bril op kijkt naar hoererij, waarin mannen betalen voor onze vrouwelijkheid, dan denk je òf dat we wel verschrikkelijke superslachtoffers moeten zijn, òf dat wat wij doen laat zien dat de hele ideologie onder feminisme niet klopt. Linksom of rechtsom, dan moet prostitutie kapot. En proberen ze ons niet te horen praten, want wat wij zeggen bevalt ze helemaal niets.

Dat feminisme is in Nederland altijd wel een belangrijke stroming geweest, en het wordt in de hele samenleving gezien als iets goeds, maar het is nooit zo extreem machtig geworden als hier en daar in het buitenland. De campussen van Amerikaanse universiteiten, de Franse politieke wereld, daar zijn ze een geduchte macht die veel in de melk te brokkelen heeft. En dat is misschien nogwel het meest in Zweden. Je kan hier een beruchte documentaire zien over hoe het daar werkt.

Al heel lang proberen de feministische krachten in de overheid dus prostitutie weg te werken, maar die krijgen vooral veel tegenwerking door hoeren die gewoon om alle hindernissen heen blijven werken. In discussie wil de overheid al helemaal niet. We zeggen vanalles wat niet klopt met de ideologie. En in de beste tradities van regimes die ideologie boven mensen stellen, worden we dus letterlijk voor gek verklaard.

Het concept van de false consciousness (ze weten niet beter) wordt in Zweden bloedserieus genomen. De feministische lezing is de enige echte waarheid, want wie daartegenin gaat, is een seksist, en dus heeft hij geen gelijk. Als de hoer er zelf wat anders van vindt, is ze "psychologisch verslaafd" of is dat gewoon een coping strategy. In elk geval zijn we zo gek dat je naar ons niet moet luisteren.

German sexwork organisations are very sneaky I've found. They more or less brainwash women. If you are in the sex industry and constantly being told that what you do is normal and something you enjoy, then you become numb.
-- Simon Häggström, Zweedse zedenrechercheur en lobbyist voor het Zweedse Model

In Zweden was er dus een groot probleem voor de overheid om prostitutie te laten bestaan. Het wordt gezien als geweld tegen vrouwen, en dat is een speerpunt van de overheidsaanpak. Ze wouden dus de hoererij uitroeien. Het is dan wel een probleem als je tegelijk zegt dat die arme hoertjes slachtoffers zijn, maar ze wel verbiedt en dus aanpakt omdat ze zich niet aan je regels houden. En slachtoffers straffen, dat zìt niet lekker, dat zien zelfs feministen. Zelfs als je hoeren liefst tegen de muur zou zetten.

Dat is heel schijnheilig opgelost. De sekswerkers zelf strafbaar maken zou ideologisch niet kunnen, dus die zijn niet officiëel strafbaar, maar íédereen om ze heen, en vooral de klanten en helpers, zijn wel strafbaar. Daarmee doen ze alsof ze ons beschermen tegen onze klanten, ookal kan je meteen zien dat je daarmee alleenmaar ons sociaal isoleert en ons brood afpakt. En nog wel meer ook.

Vaak zeggen voorvechters van het Zweedse model dat de sekswerkers tenminste zelf helemaal gedecriminaliseerd zijn. Dat is al een gotspe als je alles om ze heen criminaliseert, maar het is in de praktijk ook gewoon niet waar. Ze zijn niet aangewezen als iemand die strafbaar is, maar intussen worden sekswerkers wel behandeld als criminelen, ookal komt er geen celstraf achteraan:

In February 2011, the police authority in the county of Halland decided to deport a Romanian woman [...] . Police authorities said that the woman, who made her living through prostitution, constituted a threat to public order and security. The woman appealed to the Swedish Migration Board who made the same assessment as the police authority in Halland: namely that prostitution is indeed legal in Sweden, but the purchase of sexual services is a criminal offence. This means in practice that a crime has to be committed under Swedish law to enable a person engaged in prostitution to support themselves.
-- Zweeds mensenhandelrapport 2013

Als je gaat lezen in wat er gepubliceerd is van de debatten, en wat er boek na boek, artikel na artikel over gelobbied en gefilosofeerd is, zie je heel duidelijk dat het helemaal niet over de sekswerkers ging. Het ging erover dat er geen plek is voor hoererij, en dus voor hoeren, in een samenleving die op feministische idealen is gebouwd. En dus moesten mensen en werkelijkheid maar wijken voor die idealen. Netzoals in Nederland is het gepraat over misstanden maar een uitvlucht.

Ze zijn in Zweden wel eerlijker, want nu en dan spreken ze zich eerlijk uit dat het ze niet kan schelen hoe het beleid de sekswerkers schaadt, zolang de prostitutie als verschijnsel maar wordt bestreden. En dat het zelfs goed is dat sekswerkers meer ellende, meer repressie, meer geweld en meer dwang ervaren. Want dan zijn we gemotiveerd om te stoppen, en is die vieze hoererij weg.

The people who are exploited in prostitution report that criminalization has reinforced the stigma of selling sex. They explain that they have chosen to prostitute themselves and feel they are not being involuntarily exposed to anything. Although it is not illegal to sell sex they perceive themselves to be hunted by the police. They perceive themselves to be disempowered in that their actions are tolerated but their will and choice are not respected.
[...]
For people who are still being exploited in prostitution, the above negative effects of the ban that they describe must be viewed as positive from the perspective that the purpose of the law is indeed to combat prostitution.
--Skarhed-rapport (evaluatie van de uitwerking van de wet door Zweedse politie)

In 1999 werd "seks kopen" verboden in Zweden. Er werden boetes en celstraffen gezet op de misdaad een dienst van een sekswerker te kopen. Daarvoor was er helemaal niets van strafbaar, behalve als er mensen gedwongen, mishandeld of uitgebuit werden. Er wordt weleens gezegd dat Zweden in 1999 de prostitutie decriminaliseerde, maar dat is dus helemaal onwaar.

De sekswerker zelf hoeft niet bang te zijn om voor het verkopen van seks zèlf een celstraf of een boete te krijgen. Maar dat wil niet zeggen dat ze ook echt ongestraft blijft. Want net als in Nederland heeft de overheid daar genoeg manieren om haar leven om haar heen af te breken. Als ze tenminste al niet strafbaar wordt omdat ze samenwerkt met een collega, want dan is ze tegelijk slachtoffer en pooier. En dat is natuurlijk strafbaar.

Adverteren mag bijvoorbeeld ook niet, en is dan wèl weer strafbaar. De rare rechtskronkels die daarbij komen kijken zijn niet te volgen. Vooral de krant of website waar wordt geadverteerd is natuurlijk doelwit, maar de hoer zelf komt het meest in de problemen omdat ze daar meer grip op hebben. Ze heeft dan misdaden uitgelokt, en dat is strafbaar omdat ze niet meer het passieve poppetje is in de ogen van de wet.

Bij een meid die éénentwintig of jonger is, kan ze in een gesloten instelling worden geplaatst. De wet maakt namelijk geen onderscheid tussen minderjarigen die geestelijk instabiel genoeg zijn om een risico voor hun eigen leven te vormen, en meiden die seks verkopen. Het valt allebei onder "zelfdestructief gedrag." En net als hier wordt er op de jongste meiden het hardst gejaagd, dus het is een serieus probleem voor het jonge spul. Je leven kan in één keer kapot worden gemaakt.

Net als in Nederland, maar veel agressiever, worden van hoeren de kinderen afgepakt en worden ze uit huis gezet. Je bent immers als hoer geen geschikte moeder, en als iemand zou worden betaald met je hoerengeld om in een huis te wonen, is hij je pooier. Dus die huurovereenkomst moet ontbonden, en jij staat op straat. Als het je eigen huis is, mag je je huis houden, maar ben jij je woonrechten op die woning kwijt. In Nederland trekken ze je hypotheek onder je uit, dus dat is hetzelfde idee, maar de Zweden hebben sterkere middelen.

Dat wordt allemaal verkocht door de voorstanders van het Zweedse model als iets wat jammergenoeg nodig is om die arme hoertjes te beschermen. Het is allemaal een bijverschijnsel. Maar intussen heet een grote hoerenjaagactie van de Noorse politie, die ook het Zweedse model gebruiken, ondubbelzinig "Operatie dakloos," verwijzend naar wat de bedoeling is. Hoeren uit hun huis zetten. Want dan móéten ze wel de hulpverlening in. Of zijn ze zonder vast adres en "eerzaam beroep" dus kunnen ze diezelfde week nog gedeporteerd worden.

In Zweden is de zedenpolitie opener over hun afkeer van hoererij dan in Nederland. Een goed voorbeeld is het boek van Simon Häggström, de grote voorvechter van het Zweedse Model die ook Myrthe Hilkens een rondleiding gaf. Een korte bespreking kan je hier lezen. Als je een boek schrijft om je sekswerkbestrijding te verkopen en je laat trots een plaatje zien van de sponsjes en tampons die je bij controles uit de vagina's van sekswerkers hebt getrokken, zegt dat iets over je vind ik.

Dit gebeurt in Nederland netzogoed. Dit hebben zedenagenten bij mij ookwel gedaan, en van collega's hoor ik het ook regelmatig. Niet bij iedereen, maar daar heb ik aleens over geschreven. Maar hier is het stiekem, en zijn ze er niet trots mee aan het paraderen. Er gebeuren in Zweden wel dingen die de Nederlandse politie nog niet mag, zoals in het geheim camera's ophangen bij hoeren thuis, of het kopen van condooms gebruiken om hoeren op te sporen. Als je veel condooms hebt of koopt, ben je een hoer, en mogen ze daar vanalles.

In Nederland heb je steunpunten voor sekswerkers. Dat zijn bijvoorbeeld kleine klinieken waar je terechtkan voor SOA-testen, advies en wat eerlijkheid. Het zijn plekken waar je even wordt behandeld als iemand die ook gewoon een feilbaar mens mag zijn. Dat is heel nuttig in een wereld waar iedereen probeert om je weg te werken, je grenzen te verschuiven of geld aan je te verdienen. Zweden heeft ook zulke steunpunten, maar de steunpunten die officiëel zijn erkend door de Zweedse overheid zijn alleen voor meiden die de slachtofferrol aan willen nemen. Anders kan je oprotten.

I mean, inasfar as they are happy, and like to be in this situation, fine by me, I mean, the day when they don’t like it anymore, they can come to me. So I don’t spend any energy on this group of people.
--Zweedse prostitutie-hulpverlener

En ook vanuit de Zweedse coördinator mensenhandel en prostitutie is er weerstand om steun aan sekswerkers toe te staan.

[...] maybe some young girls who is not in the prostitution for the moment, they find this on the internet, and say ‘Ah, maybe it could be really safe, because I have this handbook, and I have these things, so nothing could happen’.
(Interview, 2009, National Coordinator Against Trafficking and Prostitution)

Dat hebben we in Nederland alleen bij de politie, die eist dat je stopt met werken als je hulp van ze wil. Als je beroofd bent, bedreigd of afgeperst wordt, kom je bijna altijd bij de gespecialiseerde prostitutie-teams terecht, en die sturen je gewoon weg met je probleem als je niet de voorgedrukte slachtofferrol in wil vullen. Dat houdt ze natuurlijk dan niet tegen om je ondanks dat toch nog bij Comensha als slachtoffer van mensenhandel te registreren.

Netzoals in Nederland moet je in Zweden ook als hoer belasting betalen over je omzet. Maar als je belasting wil betalen als sekswerker, dan kan dat niet. Sekswerk bestáát immers niet in Zweden. Als je niet kunt neppen dat je eigenlijk met iets anders je omzet hebt gehaald, kan je dus niet betalen. En nep je een ander soort werk, en word je ontdekt, dan is dat belastingfraude, een misdrijf. En betaal je niet, dan is dat belastingfraude, een misdrijf. Je zit altijd in de problemen.

Natuurlijk zie je in Zweden ook hetzelfde als je in mindere mate in Nederland ziet, namelijk dat als je de hoererij afbeeldt als een ellendeporno-verhaal vol met kwetsbare slachtoffertjes, je vooral de leuke klanten afknapt, en de psychopaten op ideeën brengt. Je kwaliteit van klanten wordt dus heftig slechter. En omdat je bij het afspreken kan worden gesnapt, is er ook geen moment vóór de date om even duidelijk over en weer te hebben hoe je bent en wat je van elkaar mag verwachten.

Ga je met een aanhanger van het Zweedse model in gesprek, dan word je meestal in je gezicht gegooid dat in Nederland er sinds de legalisering honderdachtentwintig sekswerkers door klanten zijn vermoord, en in Zweden sinds het verbod géén. Dat is wel raar. Zou je door mannen te verbieden seks met sekwerkers te hebben ervoor zorgen dat mensen die een moord geen probleem vinden terugschrikken van iets waar een boete op staat?

In een land als de VS, waar je alle verboden van het Zweedse Model hebt mèt nog een heleboel extra strafbaarstellingen van de hoer, de klant en iedereen anders erbij, zie je dat er toch wel veel sekswerkers worden vermoord. Het is raar dat mìnder strafbaarstelling in Zweden dan juist al die moorden opgelost zou hebben. Dus dan wordt het weer tijd om eventjes te graven waar al die getallen nou vandaankomen.

Dat duurt even, want niemand wil bronnen geven. Maar na genoeg gezoek ontdek je dat de honderdachtentwintig Nederlandse gevallen worden gerekend vanaf de jaren tachtig, dus twintig jaar vóór onze "legalisering," en bovendien gaat om alle onnatuurlijke sterfgevallen waarbij het slachtoffer mogelijk hoer kan zijn geweest. Dat is nogal een verschil met wat er werd geclaimd.

Andersom komt het getal van nul Zweedse moorden doordat de Zweedse overheid niet bij wil houden hoeveel sekswerkers worden vermoord. Als Petite Jasmine niet een activiste was geweest die door haar mede-activisten in het nieuws was gebracht, hadden we nooit van haar moord geweten. Zweden zwijgt over dode sekswerkers, netzoals ze levende sekswerkers doodzwijgen. Dat deden ze al voor hun verbod, trouwens. Het laatste bekende slachtoffer daarvóór komt van vijftien jaar eerder, uit 1984. Dat was ook een eenling die toevallig bekend werd.

De meiden zelf vertellen in ieder geval dat het er minder veilig op is geworden. Niet alleen omdat je nu veel meer bent aangewezen op pooiers en andere tussenpersonen om gewoon je werk te kunnen doen zonderdat je tot een dakloze paria wordt gemaakt, maar ook omdat het stigma dieper is geworden. Als iets verboden is, passen de burgers van een land daar hun morele waarden aan aan. Je wordt gezien als laag, crimineel, en vuil. Dus daar handelen mensen naar.

Het maakt dus misstanden geen zier beter. Maar wèrkt het dan tenminste? Is al dat overheidsgeweld en dat leed wat ze aandoen dan tenminste nog èrgens goed voor? Al is het maar om het oneerlijke doel van de wet, namelijk prostitutie uit de samenleving verbannen, voorelkaar te krijgen? Wordt in elk geval dan nog die feministische utopie gehaald dat er geen, of dan toch minder, prostitutie is in de Zweedse maatschappij? Of is al die hatelijke repressie en al dat leed gewoon helemaal voor niets?

Nou ja, dat kan je wel raden denk ik.

Voordat de wet in werking kwam is er nooit echt onderzoek gedaan naar hoe de hoererij er in Zweden uitzag. Dat werd zo'n beetje expres juist niet gedaan, want iedereen "wist" toch al dat het een vies wereldje vol misbruik was, en waarom zou je dat beeld riskeren als het in politiek opzicht al perfekt is? Voor je het weet komt er iets uit waardoor je minder moreel overwicht zou hebben om te doen wat je wil. Net als hier in Nederland dus.

Ook nadat de wet erdoor kwam is er nooit onderzoek gedaan. Dat hoefde niet, want de wet was er gekomen omdat er moest worden voldaan aan principes. Dus wat het onderzoek ook zou zeggen, het zou geen ander licht laten schijnen op de wet. Die wet moest er niet zijn vanwege wat hij doet, maar omdat er dingen verboden moeten zijn in een feministisch land. Dus waarom zou je het risico nemen dat een onderzoek lelijke dingen laat zien?

Buurland Noorwegen, dat tien jaar na Zweden het Zweedse model overnam, dacht daar anders over. De Noren waren het Zweedse model verkocht door alle verhalen over dat het zoveel ellende zou oplossen. Die wouden zien hoe goed het werkte, en die hebben dus voor ze het invoerden een grootschalig onderzoek uit laten voeren door hun universiteiten. Dat pakte niet zo goed uit voor de reputatie van het Zweedse model:

The Swedish street prostitutes experience a tougher time. They are more frequently exposed to dangerous clients, while the serious clients are afraid of being arrested. Prohibition will never be able to stop the purchase and sale of sex. It could only make conditions worse for the prostitutes. They have less time to assess the client as the deal takes place very hurriedly due to fear on the part of the client. They (the prostitutes) are exposed to violence and sexually transmitted diseases. If the client demands unprotected sex, many of the prostitutes cannot afford to say no. Harassment by the police has increased and the clients no longer provide tip-offs about pimps, for fear of being arrested themselves. The social workers working on the streets have problems reaching them. They (the prostitutes) use pimps for protection.
--Rapport 2004, Noors ministerie van Justitie

Dat heeft de Noren niet tegengehouden om het toch in te voeren. Ook in Noorwegen hebben feministen enorme politieke macht, en het móést erdoor. Al het stof dat dit onderzoek heeft doen opwaaien liet volgens Zweedse ideologen wèl zien dat het inderdaad een goed idee was om maar nietteveel onderzoek te doen omdat het alleenmaar voor problemen zorgt. Het gaat immers om het principe. En de gevolgen leiden maar af.

Er zijn dus geen grote onderzoeken door de Zweden zelf geweest. Maar de politie rapporteert wel over wat ze zelf aantreffen. En dat is niet mooi. Ze zien zelf dat de meiden natuurlijk niet meer naar ze toekomen. Dat er meer behoefte aan pooiers is, en dat die dus ook in opmars zijn. Een grote vóórvechtster van het Zweedse Model heeft het zelfs over een explosie van minderjarige slachtoffers van dwang.

Volgens het Rikspolisstyrelsen, een denktank van de nationale politie, zijn hoeren nu ongezonder, hebben meer last van onveilige situaties, moeten lagere standaards hanteren voor hoe ze hun werk doen, en zijn minder meldingsbereid als er wat misgaat. Volgens het Socialstyrelsen, een soort Sociaal Cultureel Planburo, zijn er meer pooiers en criminelen die een plekje in de hoererij veroverd hebben.

Een onderzoek uit Malmö liet de Zweedse harten sneller kloppen toen bleek dat in de jaren na het verbod, de straatprostitutie daar met de helft was verminderd. Dat is alleen minder betekenisvol als je kijkt naar alle andere landen van de wereld, waar straatprostitutie óók terugliep in die tijd, doordat de mobieltjes en internet opkwamen. En in Malmö was het weer opgeklommen naar tweederde van het oude cijfer in 2007, terwijl het wereldwijd bleef dalen. Die terugkeer op de straten kan je trouwens ook in Amsterdam en Utrecht zien, waar Nederlandse gemeentes hun legale hoerenkasten uitroeien.

Als ik dat allemaal laat zien aan iemand die het Zweedse model voor lief neemt, krijg ik meestal een beteuterde reaktie, dat dat misschien danwel in Zweden gebeurt, maar dat het niet komt van het Zweedse model. Dat het komt van slechte toepassing. Dat het ook góéd kan. Zonder al het minachten, zonder al het politiegeweld, zonder de gluurcamera's, het tampon-trekken, de geheime telefoontaps en de mannenhaat.

Ik weet niet hoe. Het hele systeem is gebaseerd op een concept wat van de waarheid los is. Het berust op het moeten binnendringen in de transactie tussen twee mensen die allebei graag discreet erover zijn. Je moet dus wel spioneren en loeren, je moet wel lastigvallen en controleren, want anders zie je nooit wat je wil aanpakken. Want de "slachtoffers" hebben een broertje dood aan je bedilzucht.

Het zal misschien zelfs wel kunnen om klanten te straffen zonderdat je hoeren isoleert. Maar als je volgens het Zweedse Model ooknog iedereen om ze heen strafbaar maakt, isoleer je ze vanzelf toch. Dus daar zal je dan flink aan moeten veranderen. En hoe logisch is het om de klant te straffen als je de misschien-pooier dam niet aanpakt? De klant is het minst verdacht van iedereen met wie een hoer temaken heeft.

Zweeds op zijn lief, dat gaat gewoon niet werken. Niet om de prostitutie te vernietigen, niet om misstanden uit te bannen, niet om moreel bevredigend te zijn voor de mensen die zich ongemakkelijk voelen bij dat andere mensen seks voor geld hebben, en niet om hoerenhaat uit te leven. En wat heb je dan nog over?

Als je op Internet gaat zoeken, zie je vooral dat er veel vergeleken wordt tussen het Nederlands/Duitse model en het Zweedse model. En dan eigenlijk alleen tussen de ellendeporno die door de Nederlandse regering wordt verkocht, de finstere Fantasien van de Duitse feministen, en de jubelende reclame die de Zweden over hun eigen model verkopen. Maar om te weten hoe het echt is heb ik het gewoon gevraagd aan collega's die zowel hier als in Zweden hebben gewerkt.

Dat bleken er nog best wat te zijn. Ik ken topescort W, middenklasse escorts KSP, G, en BL, en twee meiden die er minder professioneel instonden, MA en MK. Die waren allemaal bereid om helemaal uit de doeken te doen hoe het is om in Zweden te werken als je Nederland gewend bent. En wat een verdrietige verhalen hoor je dan.

Het eerste verdrietige is dat het in zoveel opzichten lijkt op hoe Nederland met sekswerk omgaat. Zoveel verschil is er niet tussen het Nederland dat graag zegt dat het sekswerk als normaal werk behandelt, en Zweden dat zegt dat het sekswerk een verschrikkelijk soort kwaad vindt dat het uit wil roeien. Ook daar is veel haat in de pers, is er verachting voor sekswerkers en hun klanten, zitten de klanten vol met de verhalen die ze uit de samenleving meekrijgen, en moet je de politie ontwijken.

Maar er is ook verschil. Ten eerste lagen de prijzen er na het verbod hoger. Dat verandert soms, maar het is gemiddeld wel fors omhooggegaan. In Nederland zijn de prijzen in de tussentijd door de grond gezakt, dus dat maakte het aantrekkelijk om een reis door Zweden te maken. Je kon er goed verdienen, want de klanten weten dat je risico loopt, willen dat je loyaal bent en over ze zwijgt, dus die betalen daar wel voor. Helaas is de prijs daar sindsdien ingestort, want het is een pooierparadijs geworden, en die verzuipen nu de markt.

Ten tweede is er veel minder politiecontrole. In Zweden is het echt politieteams die bewijs zoeken voor een misdaad, en niet zedenagenten die even natte vingers komen halen. Dat betekent dat ze daar echt in onderzoeken aan het investeren zijn, terwijl hier in Nederland ze even een rondje komen intimideren en geld afpakken. Dat is veel makkelijker, dus dat gebeurt ook heel veel meer. In Nederland werk je weken of netaan maanden voordat de politie je eens komt koeioneren, in Zweden kan het jaren goedgaan.

Het derde is dat in Zweden er veel meer penoze in het wereldje is gekomen. Als je weggehouden wordt van normaal kunnen werken, zijn er altijd wel grijze circuits die je voor hun karretje willen spannen. En als je niet naar de politie kunt, weten afpersers je ookwel te vinden. Er wordt ook in sommige lagere circuits hand en tand gevochten tussen bendes, en daar wil je als meid niet tussen komen.

Ik heb aleens een stukje geschreven over de ervaringen van één van die meiden, en dat is wel iets waar de anderen het ook mee eens waren. Die kwamen met verhalen die daar veel op leken. Natuurlijk komen daar ook nieuwe anekdotes bij, maar die zijn meer van hetzelfde. Grimmige verhalen soms, bijvoorbeeld over een agent die dreigde om haar maag te laten leegpompen om DNA van de klant als bewijs te gebruiken. Zij geloofde zijn bluf niet, de klant wel. Die bekende om haar maar te sparen. Ookal wist hij dat ze geen DNA van hem in haar maag had.

Dit stukje is al ellenlang, dus ik ga niet nogeens alle anekdotes aanhalen die ik gehoord heb. Het Zweedse model is anders, maar lijkt ook op het Nederlandse. Sowieso maakt de WRP voor jonge meiden vast een stukje Zweeds model totdat ze éénentwintig jaar zijn. Dan zijn zij zelf officiëel niet strafbaar, maar alles om ze heen, van klanten tot facilitatie, van mentors tot ingeschakelde hulp, zijn dat wel. En de jacht op jong is nu al heel heftig.

Er zijn mensen die ervoor pleiten om het Zweedse model in Nederland in te voeren. Dat zijn meestal mensen die èlke manier steunen om hoererij weg te pesten of af te straffen, en daar valt het Zweedse model ook onder. Er zijn ook mensen die gelóven in de verhaaltjes dat het Zweedse model al die engerds aanpakt die rond de hoeren hangen, zonder de hoeren een haar te krenken, maar dat zijn mensen die via die weg in het debat getrokken zijn. Die moeten hoognodig voorgelicht worden.

Als er wetgeving zou komen naar Zweeds model betekent dat niet dat we hier dezelfde toestanden krijgen als in Zweden. Het komt dan als toevoeging bij de wetten en regels die we al hebben. Het zou dus een enorme kruisbestuiving worden, die veel eigenschappen van het Nederlandse model met die van het Zweedse model zou combineren. Hoe dat precies uit gaat pakken kan niemand weten, maar een paar dingen liggen heel erg voor de hand.

Sowieso is de legale sektor dan meteen weg. Ramen, bordelen, legale escortburo's, die zijn allemaal meteen verboden. Dat zou de grootste verandering in het straatbeeld zijn. De andere veranderingen zijn vooral voor klanten en hoeren. De regels over meiden uit huis zetten bestaan al, die zouden niet echt veranderen. Het zou alleen officiëler worden dan het nu is. En er kan makkelijker gearresteerd worden bij de mensen om de hoeren heen, nu moet daar nog werk voor worden gedaan.

Voor de klanten zou het anders worden omdat ze nu stiekem moeten doen. Ze kunnen immers gepakt worden door de overheid, ze zijn overtreders geworden. En niet alleen als ze gefopt zijn. Als het zo zou gaan als in Zweden was het meer een enge gedachte dan een praktijk, want er worden maar heel weinig klanten gepakt, maar in Nederland is er véél meer menskracht om achter die mannen aan te zitten, en zou het weleens een praktisch probleem kunnen worden. Al zouden er niet veel klanten voor afhaken.

Intussen zie ik dan Nederland niet ophouden met de dingen die ze nu al doen, en waar de Zweden nog voor terugschrikken. De massale razzia's, de speciale rechtbanken, de ruime bevoegdheden voor zedenagenten, de propagandacampagnes door de overheid, het steeds stijgende budget voor bestrijden van mythische mensenhandel, al die burgerrechtenschendingen, die stoppen niet. Er komt alleen meer bij, en dan vooral meer van hetzelfde.

Dat zijn slechte dingen. Maar toch zie ik die niet als het grootste probleem. Telkens, in Nederland en in alle landen, zie je één probleem altijd voorop lopen. En dat is misstanden vanuit de politie. Ze kunnen ons nu al veel maken door alle heksenjacht, en dat wordt als we nog verder gecriminaliseerd worden alleenmaar erger. Hoe meer mensen hoererij als crimineel zien, hoe meer de agenten vinden dat ze mogen, en met hoe meer ze wegkomen. Dat blijft ook dan het grootste probleem.

In het Zweedse model blijft niemand buiten schot. Het doet niemand recht. Het geeft niemand alternatieven, hoop, of hulp. Het is alleen bedoeld om ideële overtuigingen bot te kunnen vieren zonder met de werkelijkheid van de maatschappij rekening te hoeven houden. En we hebben niets aan nog meer hypocrisie in onze samenleving.



Met heel veel dank aan mijn hulpploeg, vooral aan mijn statistiekmannetje en aan KSP, die Zweeds spreken en me aan heel veel informatie konden helpen. Ik krijg na dit soort stukjes vaak de vraag naar mijn bronnen, dus er zitten een boel van onder deze knop, ookal heb ik niet van alles een koppeling of een bronvermelding gevonden:

http://www.friatidningen.se/artikel/123663

RPS (Rikspolisstyrelsen) 2001. Rapport. "Lag (1998:408) om förbud mot köp av sexuella tjänster. Metodutveckling avseende åtgärder mot prostitution." Av Nord, Anders och Rosenberg, Tomas.

Polismyndigheten i Skåne. ALM 429-14044/99. 2001. POB -429-4616/99 SoS (Socialstyrelsen) 2000. "Kännedom om prostitution 1998-1999." SoS rapport 2000:5.

BRÅ (Brottsförebyggande Rådet) 2000. Brå rapport 2000:4. "Förbud mot köp av sexuella tjänster. Tillämpningen av lagen under första året." Brottsförebyggande rådet. Stockholm.

BRÅ (2008), Sexuell människohandel. En fråga om tillgång och efterfråga. Rapport 2008:24

BRÅ (2010), Prostitution och människohandel för sexuella ändamål. En första uppföljning av regeringens handlingsplan. Rapport 2010:5.

Socialstyrelsen, Prostitution i Sverige 2007.

Socialstyrelsen, Kännedom om prostitution 2003

Polismyndigheten i Skåne, Rapport - Lag (1998:408) om förbud mot köp av sexuella tjänster, Malmö-rapporten

Socialstyrelsen (Swedish National Board of Health and Welfare) (2004) Prostitution in Sweden 2003: Knowledge, beliefs & attitudes of key informants.

Regeringskansliet, Faktablad om prostitution och handel med kvinnor (2004)

Socialdepartementet, Könshandeln - Sammanställning av remissyttranden över Prostitutionsutredningens betänkande (1996)

SOU (2010) Förbud mot köp av sexuell tjänst: En utvärdering 1999-2008. Stockholm: Regeringskansliets Förvaltningsavdelning.

MIEC (Ministry of Industry, Employment and Communications) (2005) Prostitution and trafficking in human beings. http://www.sweden.gov.se/content/1/c6/04/28/96/88110928.pdf (stilletjes van het web verwijderd, zie zipfile)

Månsson SA, Söderland P, Sexindustrin på nätet, 2004

Kulick D (2003) Sex in the New Europe: The criminalization of clients and Swedish fear of penetration. Anthropological Theory 3

Kriminalpolisen: Trafficking in human beings for sexual purposes. Situation report no. 8 January 1 - December 31, 2005. KP KUT Rapport 2006:4b.

Lizdek, Tamara & Rödström, Emma & Steko, Oriana (2008), 2000-talets nattfjärilar. En kvalitativ studie om konstruktioner kring personer som säljer sexuella tjänster. Department of Social Work at Göteborgs Universitet.

Kuosmanen, Jari (2008), Tio år med lagen. Om förhållnings-sätt till och erfarenheter av prostitution i Sverige, Charlotta Holmström & May-Len Skilbrei (ed), Prostitution i Norden. TemaNord 2008:604.

http://www.dn.se/nyheter/sverige/sexkopslag-far-underkant/

Holm, Tanya (2005). Agens. Om konsten att se handling bortom det förväntade. Department of Political Science, Economics and Law and Sociology at Södertörn University.

Häggstrom S (2016) Skuggans lag : en spanares kamp mot prostitutionen

Justitiedepartementet (2008), Pressmeddelande. Ny handlingsplan mot prostitution och människohandel för sexuella ändamål. 16 juli.

RFSL (2011), Osynliga synliga aktörer. Hbt-personer med erfarenhet av att sälja och/eller köpa sexuella tjänster.

Berg, Marianne & Lindberg, Camilla (2010), Skrota sexköpslagen för kvinnornas skull http://www.expressen.se/debatt/1.2071323/debatt-skrota-sexkopslagen-for-kvinnornas-skull

Levy J, Home Affairs Committee of the United Kingdom affidavit (201?) http://data.parliament.uk/writtenevidence/committeeevidence.svc/evidencedocument/home-affairs-committee/prostitution/written/31024.html

Agustín, Laura & Persson, Louise (2010a), Tvivelaktig rapport om sexköp, in: Svenska Dagbladet 15th July. http://www.svd.se/opinion/brannpunkt/tvivelaktig-rapport-om-sexkop_4994599.svd (1st May 2011).

Östergren P and Dodillet S (2011) The Swedish Sex Purchase Act: Claimed success and documented effects. Presented at the ‘International Workshop: Decriminalizing Prostitution and Beyond: Practical Experiences and Challenges’

Gould A (2001) The criminalisation of buying sex: The politics of prostitution in Sweden. Journal of Social Policy 30(3)

Institutionen för socialt arbete vid Göteborgs universitet (2010), Remissvar ang SOU 2010:49, Förbud mot köp av sexuell tjänst.

http://www.sexworkeurope.org/sites/default/files/resource-pdfs/560ngoagainsthoneyballreport.pdf

Harrington C (2012) Prostitution policy models and feminist knowledge politics in New Zealand and Sweden. Sexuality Research and Social Policy 9(4)

Danna D (2012) Client-only criminalization in the city of Stockholm: A local research on the application of the ‘Swedish model’ of prostitution policy. Sexuality Research and Social Policy 9(1)

Dodillet S (2004) Cultural clash on prostitution: Debates on prostitution in Germany and Sweden
in the 1990’s. Paper presented at the First Global Conference ‘Critical Issues in Sexuality’, Salzburg

http://www.nswp.org/sites/nswp.org/files/The%20Real%20Impact%20of%20the%20Swedish%20Model%20on%20Sex%20Workers%20Advocacy%20Toolkit%2C%20NSWP%20-%20November%202015.pdf

https://feministire.com/2013/04/24/on-pimps-and-policy/

Shaver FM (2005) Sex work research: Methodological and ethical challenges. Journal of Interpersonal Violence 20(3)

https://feministire.com/2015/01/15/more-on-sex-trafficking-in-sweden-from-the-swedish-police/

Claude, Kajsa (2010), Targeting the sexbuyer. The Swedish example: stopping prostitution and trafficking where it all begins. Svenska Institutet.

Hagwall, Per & Laakso, Erik & Rehbinder, Carl Johan & von Schantz, Helena & Wagenius, Hanna (2010), Sexköpslagen är en orimlig morallag

Svenska Institutet (2011), Slutrapport. Svenska institutets uppdrag inom ramen för handlingsplanen mot prostitution och människohandel för sexuella ändamål.

Farley M (2004) ‘Bad for the body, bad for the heart’: Prostitution harms women even if legalized or decriminalized. Violence against Women 10: 1087-1125.

Jakobson, Pye (2008), Mellan lögn och verklighet. Önskemål och behov bland sexarbetare i Finland och Sverige. PRO tukipiste

Levy J (2014) Criminalising the Purchase of Sex: Lessons from Sweden. Routledge

Holmström, Charlotta (2008), Prostitution och människohandel för sexuella ändamål i
Sverige: Omfattning, förekomst och kunskapsproduktion

Altstadt, Ann Charlotte (2006), Får en hora vara nöjd?, in: Aftonbladet 16th November. http://www.aftonbladet.se/kultur/huvudartikel/article10995965.ab (9th May 2011).

Ekberg G (2004) The Swedish law that prohibits the purchase of sexual services: Best practices for prevention of prostitution and trafficking in human beings. Violence against Women 10(10)

Hilkens M, (2013) Trouw: http://www.trouw.nl/tr/nl/4496/Buitenland/article/detail/3401425/2013/02/28/In-Zweden-beschouwen-ze-ons-prostitutiesysteem-als-een-witwasmachine.dhtml

Hilkens M, (2013) Joop.nl: http://www.joop.nl/opinies/trek-lessen-uit-prostitutiebeleid-zweden

Wagenaar (2013) Trouw: http://www.trouw.nl/tr/nl/4496/Buitenland/article/detail/3407877/2013/03/12/Prostitutie-expert-Vergeet-Zweden.dhtml

Cusick L, Kinnell H, Brooks-Gordon B and Campbell R (2009) Wild guesses and conflated meanings? Estimating the size of the sex worker population in Britain. Critical Social Policy 29(4)

Doezema J (2010) Sex Slaves and Discourse Masters: The Construction of Trafficking. London

Ask, Beatrice (2011), Sweden: Why we criminalized purchase of sexual services http://articles.cnn.com/2011-03-31/opinion/sweden.beatrice.ask.trafficking_1_human-trafficking-prostitution-sexual-services?_s=PM:OPINION

Levy J (2013) Swedish abolitionism as violence against women. Sex Worker Open University Sex Workers’ Rights Festival, Glasgow, 6 April.

Hubbard P, Matthews R and Scoular J (2007a) Regulating the Spaces of Sex Work in the EU: Regulation of Sex Work in Sweden. Loughborough: University of Loughborough.

Marks DF and Yardley L (2003) Qualitative analysis of experience: Grounded Theory and case studies. Research Methods for Clinical and Health Psychology

Dodillet, Susanne (2010), Prostitutionsforskare: Utvärderingen av sexköpslagen är en vetenskaplig skandal