Jojanneke in de prostitutie, het laatste deel

Dit stukje is erg laat. Dat komt door verschillende dingen, ik moest wat over Valkenburg schrijven vorige week, mijn externe opslag is stukgevallen en daar stonden mijn uitgewerkte aantekeningen in, en ik had een hoop te bespreken met Puttana en met Bouche over de onderwerpen in het programma waar ik gewoon te weinig van wist, en dat moest samen allemaal in één stukje. Het was bijna klaar, en dan kan je opnieuw beginnen omdat dat stomme apparaat stukgaat. Je kan je wel voorstellen dat het dan druk wordt.

Dinsdag zevenentwintig januari was het laatste deel van de documentaireserie "Jojanneke in de prostitutie." De eerste drie delen van de serie had ik al een recensie gegeven, en dat kon ik voor het grootste stuk zelf. Deze keer hadden we flinkwat over meiden uit Oost-Europa, en daar heb ik minder verstand van. Mijn trouwe helper Puttana weet daar veelmeer vanaf dan ik, dus die heeft flink meegeholpen aan dit stukje.

Ik zal er snel doorheengaan. Eerst maar over de anekdote die wordt verteld over mannelijke slachtoffers. We krijgen alleen het politieverhaal te horen, en dat klinkt heel raar. Konden ze er echt niets beters van maken? Er werden jongemannen aangeboden voor de homo-prostitutie. Dat is een stuk van de branche waar ik bijna niets van weet, dus waar ik inhoudelijk ook niet opin kan gaan. Maar ik kan wel wat zeggen over wat er in het programma kwam.

Zoals de informatie komt, is het duidelijk dat ze niet bezig zijn geweest om uit te zoeken wat er nou aan de hand was, maar gewoon, zoals ze ook bij vrouwen-hoererij doen, bezig zijn geweest om dingen te zoeken om in de verplichte vakjes van een mensenhandelaanklacht in te kunnen vullen. Daarbij mogen ze best dingen negeren en een beetje duwen en trekken aan wat er nou echt gebeurde.

Er moet bijvoorbeeld dwang zijn. Dat mag volgens de Nederlandse mensenhandelrechter zo'n beetje alle soorten van afhankelijkheid zijn. In dit geval praten ze over een afhankelijkheidsrelatie omdat de bordeelbaas besliste wie er wanneer aan het werk was. In de illegaliteit, of gewoon als ze je voor mensenhandel willen pakken, is dat afhankelijkheid. Als je een vergunning hebt, is het normaal. En buiten de prostitutie snappen ze niet eens dat het abnormaal kan zijn.

Het programma, en ookwel de politieman, doet heel suggestief over dat de jongens niet van of naar zolder mochten als er een klant op kamer was. Dat je niet door de werkkamer mag lopen als er een klant bezig is, vind ik niet zo raar. Maar Jojanneke maakt er opsluiting van. De eerste stap, waar de politie het opklopt naar iets wat suggereert dat er wat ergs aan de hand is, was niet genoeg voor Jojanneke, die moest het nog een keer opkloppen.

Dan ook nog dat er jongens schurft en HIV hadden. Het programma probeert het te laten lijken alsof je dat van prostitutie krijgt, maar haalt de sprong niet helemaal. Toch wordt het wel door veel kijkers zo gevoeld. Die bedenken zich dan niet dat die jongens uit landen komen waar HIV, en vooràl schurft, véél meer voorkomen dan hier, en in een cultuur waar ze nòg minder condooms gebruiken dan in Nederland. De kans is groot dat ze met die ziektes naar hier zijn gekomen, niet andersom.

We zien Lina toch nog. In de eerste aflevering was ik al verbaasd dat we haar niet langs zagen komen, want waar Josje is, vind je Lina. Ik heb al eerder over Lina geschreven, en eerlijk gezegd ben ik toen heel lief voor haar geweest. Dat heb ik ook wel te horen gekregen van collega's, die het maar niets vinden dat ik het zo positief bekeek. En ik moet ze wéér gelijkgeven, en dat bevalt me helemaal niets.

Het verhaal zoals het in Jojanneke's programma komt is weer ietsjes anders dan de vorige keren dat we over haar horen. We krijgen weer te horen dat ze misleid is over welk werk ze ging doen, ookal is dat moeilijk te geloven als je daarover nadenkt, en ook weer dat ze weg is gelopen met een klant. Ze heeft het ook weer over dat ze ongemakkelijk is met de schaamte die ze bij het beroep voelt.

Maar er is ook veel anders. Deze keer vertelt ze niet dat ze kort na het weglopen met de klant weer, nu op eigen houtje, op de Wallen ging staan. En geen spoor meer van haar pooier heeft gezien. En gelukkig was met haar werk, omdat het goed werk was. Dat verhaal is weg. Er zijn ook nieuwe dingen bijgekomen. Bijvoorbeeld dat ze gevangen was, en geen contact mocht met andere vrouwen. Ondanks dat we weten dat ze veel contact had met haar buurtjes. Het klopt niet best met haar artikel in S-work.

Ondanks dat ze zegt dat ze er niet bij was, weet ze we wèl dat het voor haar pooier makkelijk was om even met haar paspoort een kamer voor haar te regelen. Ze beweert zelfs dat de pooier haar paspoort hield, en dat op de Wallen, waar je soms meer met je paspoort moet werken dan met je kut! De controles zijn zo dicht opelkaar, en zo streng, dat je geen dag zonder dat ding bij de hand kan werken. En sowieso je kamer niet inkomt. Dit is echt ònzin.

Lina beweert dat haar misbruik, wat ze erover beweert tenminste, alleen kan bestaan omdat het in Nederland zo makkelijk is om te gaan hoeren. Intussen had ze zelf wel een pooier nodig om aan de bak te komen. Dat het in Nederland makkelijk is, klopt niet. Het is juist heel lastig gemaakt met regels en verboden, zodat onafhankelijk starten erg lastig is, vooral voor meiden uit het buitenland. Die hebben gewoon hulp nodig. En daar komt al die pooierij vandaan.

Ze beweert dat haar pooier nooit gepakt is omdat de politie in haar thuisland corrupt is. Jojanneke neemt het meteen aan. Dat beeld komt haar wel uit. Veel beter dan het beeld van een vrouw die vreemde, tegenstrijdige verklaringen doet over die man, die ze niet kan bewijzen, en waar ze niet geloofwaardig mee overkomt op een politieman die niet voorbewerkt is om in de Nederlandse mensenhandelmythe te geloven.

We gaan op bezoek bij de Marechaussee op Eindhoven Airport. Die hebben al eerder plekjes op mijn blog verdiend met hoe snel zij je melden als slachtoffer van mensenhandel. In het Nederlands, en in het Engels. Hier zien we ze aan het werk. Gek genoeg blurt Jojanneke de vliegtuigen wel, maar meiden uit eerdere afleveringen konden die hulp niet krijgen. Duidelijk vindt ze de privacy van vliegtuigen en colablikjes belangrijker.

De Marechaussee vertelt dat ze met een getraind oog kijken. Ze zoeken naar uitstraling, leeftijd, eigenlijk dus gewoon naar meiden die er lekker uitzien. Die nemen ze apart in een kamertje om eens te ondervragen. Zelfs als die meiden geen signalen van mensenhandel geven, worden ze alsnog geregistreerd, maar daar wordt in de show geen tamtam over gemaakt. Dit stukje laat alleen zien dat de Marechaussee alle lekkere meiden lastigvalt.

We horen nog even hoe de Marechaussee uitlegt waarom die meiden maar niet willen vinden dat ze wreed misbruikt en gedwongen worden. Dat is omdat ze het helemaal niet herkennen als het gebeurt, of omdat het nu nog niet zo is, maar later wèl zo wordt. De Marechaussee gaat er voor het gemak maar vanuit. Dat telt lekker door met de meldingen bij Comensha, en dan staan ze er weer goed op.

Dan krijgen we Magda, een vrouw die "ontsnapt" is aan een pooier door in een uitstapprogramma te gaan. Ik wil èrg graag weten welk uitstapprogramma dat is, want die ik ken geven géén bescherming tegen pooiers. Ze klaagt over lange werkdagen, en dat ze hoogstens tientjes kreeg van het geld wat ze verdiende. We krijgen geen verdere context, en daarom heb ik er ook weinig over te vertellen. Behalve dat het in een show vol misleiding zit, en het maar een vreemd verhaal is.

Nu komen we bij dingen waar ik zelf weinig verstand van heb, en waar ik flink informatie over heb moeten verzamelen via mijn trouwe helpers. Dat gaat over de zaak van Olga, en de verhalen die we uit Bulgarije horen. Ik ben gezegend met mensen die daar veel meer van weten, en goed voor achtergrond konden zorgen.

Eerst maar de zaak van Olga. Jojanneke komt in Groningen bij een zedensmeris door een onderzoeksdossier kijken. Dat hoort niet, en dat màg ook eigenlijk niet, maar als het gaat om hetze voeren tegen de prostitutie heeft de politie wel vaker laten zien dat ze zich niets aantrekken van hun eigen regels. Een dikke multoklapper ligt open voor Jojanneke, en we krijgen er wat soundbites uit, alsof ze die ter plekke vindt. In al die bladzijdes.

Olga zou acht jaar lang de hele tijd, elke dag van de week vijfentwintig tot dertig klanten hebben gedraaid, en per dag minimaal duizend Euro hebben verdiend. Dat kan helemaal niet, en al helemáál niet achter de ramen in Groningen. Volgens de politie was ze helemaal in de macht van haar pooier, die haar met bedreigingen dwong om te werken.

Jojanneke vraagt hoe dat nou kàn. De politieman zegt dat hij wou dat hij het wist. Het kan danook niet, en ze weten inderdaad niet hoe ze het moeten onderbouwen dat dat mogelijk is, maar gelukkig voor de politie stelt de rechter zulke moeilijke vragen niet, en neemt gewoon braaf voor de waarheid aan wat het OM ze voorschotelt. Zelfs als die beweren dat Olga meer dan anderhalf miljoen Euro is afgepakt. Van de bruto 1.939.563,- Euro die ze zou hebben verdiend. Minimaal! Onzinnig hoge bedragen.

Deze zaak is bekend. We hebben die al gevolgd vanaf de eerste lekkages in de pers, toen de politie delen van het onderzoek nog tijdens de onderzoeksfase openbaarde aan de pers om zichzelf te verheerlijken. Een omstandigheid die door de rechter niet is gezien als schadelijk voor verdachte, en die dus niet is meegenomen in de strafoverwegingen. Dit ondanks eerdere zaken waar trial by media wel degelijk tot strafvermindering heeft geleid.

Het draait om een klaagster die met verdachte had afgesproken naar Nederland te reizen en hier, zoals zij in Bulgarije reeds deed, prostitutiewerkzaamheden te verrichten. De overeenkomst tussen klaagster en verdachte was om een 50:50 verdeling van de verdiende gelden te gebruiken. Na enkele jaren samenwerking ontstonden er spanningen over geld, en de klaagster is naar de politie gestapt omdat zij zich bestolen voelde.

Dit werd in het perspectief van een mensenhandelzaak gezet, en ook zo beoordeeld. Het OM leunde hierbij sterk op verklaringen van klaagster, zoals gebruikelijk is in dit type zaken. Klaagster werd gepresenteerd als iemand die afhankelijk was van verdachte, en door dreiging met geweld in angst werd gehouden om haar te bewegen veel geld voor verdachte te verdienen. Over die dreiging blijkt niets uit enige bron buiten de verklaringen van klaagster, en is dan ook goeddeels buiten beschouwing gelaten door de rechtbank en het Hof. De politie houdt in de documentaire echter vast aan claims over vuurwapens die onvindbaar zijn gebleven, en messen en vorken die tegen de keel zijn gedrukt, en dreigingen om haar aan een brug op te hangen.

Verdachte ontkent alles, en legt tegenstrijdige verklaringen af. De rechtbank vindt hem derhalve volstrekt onbetrouwbaar. Klaagster legt ook tegenstrijdige verklaringen af, maar de rechtbank vindt dat er voldoende samenhang in haar oorspronkelijke verklaringen tegenover politie is te vinden om latere afwijkende verklaringen te kunnen veronachtzamen. Zo verklaarde zij dat ze werd uitgebuit en dolgraag de prostitutie uit wilde, maar snel na de aanhouding van verdachte toch, op eigen rekening, doorging met werken. Naar eigen verklaring was dat omdat zij aan het luxe leven gewend was geraakt wat zij leidde in haar prostitutietijd. Ik citeer de verklaring van klaagster hieromtrent, overgenomen uit het vonnis van het Hof:

V: vind je het werk leuk?

A: Nee. Maar wat moet ik op dit moment doen. Dat weet ik niet. Waar moet ik anders van leven. Ik ben het duurdere leven de laatste tijd gewend. Ik heb het dan over de laatste jaren.

V: Wat maakt jouw leven duur als je niets mocht kopen.

A: De laatste twee, drie jaar kreeg ik van [verdachte] toestemming om bij Douglas te komen en wat duurdere dingen mocht kopen. Ik heb in deze periode ook duurdere kleren gekocht. Ik kocht alle cosmetica bij Douglas. 2006 was een goed jaar. Ik zei wel tegen [verdachte] wat ik heb gekocht. [verdachte] zei tegen mij: "Het is jouw geld en jij beslist wat je koopt". Ik ga naar de supermarkt en koop wat ik wil. Ik kijk niet naar de prijzen.

Interessanter zijn de overwegingen omtrent het verdiende geld. Niet slechts omdat een geldelijk conflict ten grondslag lag aan de aangifte door klaagster, maar ook door de eigenaardige lussen die de geldvraag in het bewijsmateriaal legt. Klaagster beweert dat er geld verdwenen is. Zij beweert dat zij elke dag tenminste 1000 Euro verdiende, en dat dit elke dag aan verdachte afgedragen werd. Via de zuster van verdachte is bekend dat het geld in een enveloppe onregelmatig, maar tenminste elke paar dagen werd opgehaald, en dat daar bedragen tussen de 800 en 1600 Euro bij zijn waargenomen. Vooral staaft klaagster haar beweringen door gecodeerde berichten uit haar telefoon te laten uitlezen, waarbij zij zelf de codering aan de politie bekend maakt, zodat die de bedragen hieruit kunnen afleiden. Zonder ondersteunend bewijs dat dit ook daadwerkelijk de codering was die werd gebruikt. Op basis van deze bedragen genoemd door klaagster berekent de politie het klantenaantal dat zij moet hebben bediend. Hieruit rekent de politie in een later stadium weer uit hoeveel klaagster moet hebben verdiend, en dit komt wonderwel overeen. Buiten de verklaringen van klaagster wordt gebruik gemaakt van verklaringen van de zuster van verdachte, die hun bewijswaarde voornamelijk vinden in het niet in directe tegenspraak zijn met de verklaringen van klaagster, en de verklaringen die ontlokt zijn in het initiele onderzoek door politiebeambten, en op dier eigen inzichten. Helaas worden deze dusdanig eenvoudig op hun ambtseed geloofd dat niet te achterhalen is waarop die hun uitspraken baseren.

Het door het OM becijferde geldbedrag wordt op brutale wijze gebruikt om de delictbestanddelen dwang en uitbuiting in te vullen. Kort samengevat volgt de overweging van het OM, gevolgd door rechtbank en Hof, het volgende pad: Er is veel geld verdiend, waarvan klaagster beloofd was dat zij de helft zou ontvangen. Dit geld is niet terug te vinden, en is dus door verdachte verduisterd. Derhalve heeft verdachte haar misleid over hun zakelijke verhouding (dwangbestanddeel is hiermee voldaan), en hij heeft haar uitgebuit door haar geld af te nemen (uitbuitingsbestanddeel is hiermee voldaan). Buiten enig ondersteunend materiaal dat op zich de zaak niet kan dragen is dit de hoofdzaak waarop men tot veroordeling van verdachte is gekomen.

Er is beroep en cassatie ingesteld in deze zaak, omdat zowel de rechtbank als het Hof de afwikkeling van de materiële schade van het slachtoffer als te complex en belastend voor een strafzaak hadden aangemerkt, en afzagen van toewijzing van een schadevergoeding. Dit werd als een zaak voor het burgerlijk recht beschouwd. Klaagster heeft hierover doorgeprocedeerd, en met succes. Uiteraard was het voor klaagster belangrijk om de toewijzing door de strafrechter te verkrijgen, vanwege de veel zwaardere bewijslast die in een burgerlijke zaak vereist zou zijn om tot bewezenverklaring van het absurde schadebedrag te komen. Doorslaggevend voor dit succes was de Wet versterking positie slachtoffer in het strafproces van Teeven en Wolfsen, die rechters maant bij het toewijzen van schadevergoedingen van de heup te schieten, in plaats van dergelijke geschillen aan de burgerlijk rechter over te laten voor afzonderlijke behandeling conform de daarvoor geldende reguleringen.

Wie de vonnissen wil lezen, hier hebben jullie wat om in te bladeren.

Ook zien we Warner ten Kate weer, de parketofficier die prostitutie graag afbeeldt als alleenmaar ellende. Hij mag zeggen dat hoeren op een grove manier worden uitgebuit, klagen dat het zulke lastige zaken zijn, en zo moeilijk te bewijzen. Dat dat komt omdat hij van niets iets probeert te maken, en dat je daarom geen bewijs hebt om mee te werken, dat laat hij maar zitten. Hij doet narrig over dat de daders niet snel bekennen, alsof ze het doen om hem te pesten.

Dan gaat hij helemáál aan het kruis hangen, en beweert dat hij moet opboksen tegen vooroordelen! Zulke vooroordelen als dat een vrouw het moet kunnen doen als ze het wil, en de aanname van onschuld. Het zou veel makkelijker zijn als dat vooroordeel dat er meer aan de hand kan zijn wegwas, en hij gewoon meteen kon laten veroordelen over wat hij ervan vindt. Wat een sneue vent is het toch, bah.

Het programma laat ook een kort snippertje zien van Mary Honeyball. Ik heb al eerder geschreven over haar initatief, en daar ga ik dus ook nietteveel woorden aan vuilmaken. Dit stuk wordt ook alweer veel te lang. Jojanneke is natuurlijk fan van dat mens.

Nu gaan we naar Bulgarije. Sliven, om precies te zijn, want het verhaal doet al heel lang de ronde dat dat de bron is van de meeste Nederlandse prostituees. Dan ooknog de Roma uit Sliven. Daar klopt geen flikker van, de meeste meiden die hier komen werken zijn gewone Bulgaarsen, en komen uit het hele land. Misschien komen er wat meer uit Sliven, maar er zijn er genoeg die ik heb gesproken om te kunnen zeggen dat Sliven een minderheid is. Bovendien, Sliven is de naam van de hele provincie, niet alleen de stad, hou daar rekening mee.

Bij de filmpjes uit Sliven zien we, met de laag zwaaiende, schokkerige beelden, dat het er armoedig uitziet. Dat komt omdat Bulgarije gewoon niet rijk is, en nog steeds te lijden heeft onder de armoede die kwam na de socialistische tijd. Mensen die wat kunnen, die emigreren, dat heet brain drain. Daar heb je ook armoede van. Iedereen in Bulgarije is in verhouding met Nederland arm, want wij zijn gewoon hartstikke rijk hier. Dan moet je niet doen alsof dat het hopeloos maakt om daar te wonen, want het is gewoon een werkend land, waar je niet zo rijk bent als hier, maar gewoon goed kan leven.

Het is niet de armoede die die meiden naar hier brengt. Het is hier beter verdienen dan in Bulgarije, maar wat ze vooral aantrekt is dat het hier legaal is. Zou moeten zijn. In Bulgarije is prostitutie gewoon illegaal, en die meiden kunnen zomaar opgepakt worden. Ze willen graag in een omgeving werken waar ze erkend worden en waar ze kunnen werken zonder de hele tijd zich voor de overheid te moeten verstoppen. Ze weten nog niet dat het hier in Nederland flink de verkeerde kant op gaat daarmee.

Als Jojanneke zegt dat niemand voor de camera wil praten uit schaamte, vergeet ze even dat praten voor de camera wel praten is over een strafbaar feit, en niemand is zo gek om haar te vertrouwen. Ze krijgt wel de roddeltante van de buurt voor de lens, en die wil best praten. Ze zegt rare dingen als dat je niet meer wegkan uit prostitutie omdat pooiers weten dat je prostituee bent. Denk daar maar even over. Ik ken dat mens uit een Amerikaanse video, en andere meiden hebben haar ook wel herkend, maar niemand weet meer welk filmpje het nou was. Het was iets van een Christenorganisatie, maar dat zijn er zo veel!

Stefan wordt gepresenteerd als een ex-pooier die het licht heeft gezien doordat hij belijdend Christen is geworden. Netzoals de neppooier van Leven in de Frontlinie. Zijn verhaal is ongeveer even ongeloofwaardig. Hij zegt dat hij bodyguard is geweest van topcriminelen. Als je mensen vraagt die wel dat wereldje kennen, heeft niemand hem ooit gezien. Dat klopt dus al niet.

Hij praat met de lichaamstaal van de leugenaar. Hij zit onder een kruis van bloemen, in zijn goedkope trainingspak, en hij hangt de grote meneer uit. Wat hij zegt is wat er aan fabeltjes in de krant komt, en verder weet hij duidelijk niets. Hij praat erover dat hoeren onder de indruk zijn van mannen met geld. Als hij echt hoeren kende, wist hij hoe zakelijk die zijn, en hoe goed die weten wie er voor dat geld moet gaan zorgen.

Deze man denkt dat je meiden overtuigt te gaan hoeren door een beetje stoer te doen, en een beetje bling te laten zien. Hij zegt dat bange meisjes gemanipuleerd worden met angst, en eigenwijze meisjes "anders." Daar gaat hij verder niet mee door, want hij weet gewoon niet hoe hij dat zou moeten uitleggen. Het klopt niet, want het kan niet werken. Voor het werk heb je je kop erbij nodig, en angst maakt dat heel moeilijk.

Hij verbindt drugs met prostitutie. Volgens hem dicht verbonden. Dat blijkt natuurlijk in de werkelijkheid niet te kloppen. Het enige wat je kan verbinden is dat sommige heroineverslaafden gaan hoeren voor hun shot. Verder heb je in de prostitutie niet meer drugs dan daarbuiten, want van de meeste drugs wordt je seksprestatie bepaald niet beter. Dus dat is slecht mengen.

Als laatste heeft hij het erover dat je zowel een maffia hebt die de prostitutie beheerst, als meiden die met onafhankelijke pooiers werken. Maffia's houden niet van concurrentie. Die staan dat niet toe. Dat heb je in elke omgeving zo, daar komen al die bendeoorlogen van. En sowieso is prostitutie iets waar het moeilijk is een maffia mee te financieren. Weet hij echt zo weinig van georganiseerde misdaad? Kennelijk wel. En dat is weer iets wat laat zien dat hij van niets weet.

Een geblurde vrouw vertelt over werken buiten Bulgarije. Ze vertelt het met enge muziek op de achtergrond, en ze beweert vanalles over dwang en geweld, maar het blijft best abstract, en ze legt ook niet uit waarom ze er zelf niets aan deed. Het verhaal zegt onder andere dat haar pooier elke andere pooier in Bulgarije kende, en dat hij de Duitse politie omkocht. Dat laatste vooral zorgt voor lachbuien bij collega's.

We krijgen een MTV-filmpje te zien waarin er wordt gewaarschuwd voor mensenhandel. Dat soort campagnes lopen al jaren in die landen, met flink veel Nederlands belastinggeld erin. Het doet natuurlijk niets. De meiden die de stap willen nemen zoeken zelf wel uit wat ervan klopt, en zijn niet afgeschrikt door zo'n stukje bangmakerij. De bange meisjes die het raakt, zouden het toch nooit gedurfd hebben. Het werkt niet, dat is duidelijk. Waarom niet de vraag wat dat dan zègt?

Het geeft wat hoop als een Bulgaarse politieman van hun mensenhandelteam wordt geïnterviewd. Vergeleken met de Nederlandse politie is hij héél goed ingelicht. Hij heeft al die onrealistische fabeltjes niet in zijn hoofd, hij is niet naar het denkbeeld toe aan het praten, en hij kijkt naar wat hij kan leren van de mensen over wie het gaat, inplaatsvan er zijn eigen vooroordelen overheen te plakken zoals in Nederland gebeurt.

Deze man geeft kort en droog aan hoe het zit. Meiden die daar werken willen naar het westen, want daar is het beter werken voor meer geld. Daarvoor hebben ze een pooier nodig, dus die zoeken ze op. Het lijkt bijna alsof hij weet hoe pooiers geschapen worden, maar daar gaat hij niet opin. Het is een opmerking die ik herken. Hij geeft aan dat wat ik hoorde van Oostblokse collegaatjes over dat de politie daar veel beter is dan we denken, gewoon klopt.

Hij geeft aan dat vervolging onbegonnen werk is als het meisje en de pooier niet willen verklaren dat er wat mis is. En als er geen geweld of psychisch geweld is, is het moeilijk om een verklaring los te krijgen. Ze getuigen niet omdat ze eigenlijk geen problemen hebben met hun pooiers, het geld wordt niet afgepakt, en ze worden niet meer mishandeld, zoals het vroeger ooit wel voorkwam.

Allemaal precies wat ik ook hoor van de meiden die ik hier spreek. Ik geloof die man wel, wat hij zegt zie je in het echt gebeuren.

Verder zien we nog wat sfeerbeelden uit Bulgarije, om nadruk te leggen op hoe arm het is, en we zien wat jonge tienermeiden en kinderen spelen op straat. Om op je moedergevoel te werken, denk ik. Er gaat best veel aandacht naar een meisje wat een liedje wil zingen voor de camera. Ik vraag me af wat ze daarmee willen zeggen. Puttana vraagt zich af waarom ze het stukje eruitknippen dat dat kind betaald wil hebben voor haar liedje.

Dan krijgen we het slotwoord nog. Jojanneke rondt haar opruiende verhaal af met beweren dat er misbruik wordt gemaakt van de mogelijkheden omdat prostitutie legaal is in Nederland. Dat we het de pooiers makkelijk maken om vrouwen gedwongen te laten werken. Dat het tijd wordt voor een publiek debat, want willen we een samenleving die het toestaat dat zulke fundamentele rechten van de ene mens worden geschonden voor het genot van de ander?

Net als de hele serie al, is dit weer onzin. Misbruik is haast niet te vinden, en bestaat nooit lang. De indianenverhalen worden altijd, en ook weer in deze serie, tevoorschijn gehaald, en dan doen we maar alsof dat veel voorkomt. Terwijl ze meestal niet eens één keer voorgekomen zijn. Eigenlijk gaat het telkens weer om het zoeken naar een stok om mee te slaan, omdat de verbiedertjes andere mensen willen verhinderen seksuele zelfbeschikking te hebbben. En willen we een samenleving die het toestaat dat zulke fundamentele rechten van de ene mens worden geschonden voor de morele bevrediging van de ander?

Terugkijken op de hele serie
Terugkijkend op de hele serie is het makkelijk samen te vatten. Eigenlijk is er heel weinig nieuws. De geïnterviewden zijn meestal bekenden, de verhalen hebben we al heel vaak gehoord, het is eigenlijk alleen opvallend door hoevéél tijd en geld erin zijn gestopt, en hoe het zo gepusht en geplugd is. Het is lang, het is emotioneel, het is dramatisch, maar eigenlijk alleen de presentatrice is nieuw.

Nou ja, nieuw. We hadden al "Je zal het maar hebben," met blondine Sophie Hilbrand die veel in beeld kwam om je te laten zien wat je hoorde te voelen, en Lina interviewde. Of "Schone Schijn" met blondine Myrthe Hilkens die veel in beeld kwam om je te laten zien wat je hoorde te voelen, en waarin Sliven aan bod kwam. Of "Leven in de frontlinie," met blondine Eveline Hölsken die veel in beeld kwam om je te laten zien wat je hoorde te voelen, en raamexploitanten, raamhoeren en een neppooier interviewde. Zo nieuw was het allemaal toch niet.

Wat dit zo belangrijk maakt om er antwoord op te geven, is niet dat het nieuw is. Of dat er nieuwe dingen worden aangesneden. Of zelfs maar iets ànders wordt gedaan dan anders. Het is dat er zoveel mensen het zo makkelijk voor zoete koek slikken. Dit is een weergave van hoe dom en gefictionaliseerd het beeld van hoererij is geworden. Er zit geen nuance meer in, want er is geen plèkje meer voor nuance.

Al jaren worden we doodgegooid met hitsige slavinnenporno, en als je zelfs maar beweert dat het anders kàn, krijg je al veel kritiek. Dan ben je naïef en doe je romantisch over prostitutie. Langzaamaan heeft iedere Nederlander al zóveel leuzen en leugens over ons gehoord dat er alleenmaar dàt is in de hoofden van de mensen. En nog steeds zijn de verbiedertjes niet tevreden, en willen het gekker hebben.

Jojanneke heeft geen twee jaar onderzoek gedaan. Ze is niet door dat onderzoek heel anders tegen prostitutie aan gaan kijken. Ze wou vanaf de eerste dag al een politiek pamflet maken tegen prostitutie, en daarvoor heeft ze alleen plaatjes, soundbites en mensen verzameld die in haar wilde fantasiewereld pasten. En dat lukt prima in Nederland, want onze overheid doet heel erg mee aan die fantasie, en de figuranten staan nog in de kaartenbak.

Het enige van waarde in haar hele serie was het korte fragment waar ze laat zien dat banken ons als criminelen behandelen. Ik heb flinke discussies met collegaatjes gehad over waarom dat stukje erinzat, omdat het zo afwijkt. Was dat proberen genuanceerd te zijn? Was het echt goedbedoeld? Was het om te laten zien dat we paria's zijn? Of was het om te laten zien dat banken "weten" dat we eigenlijk criminelen zijn? Ik weet het niet, maar ik vind het moeilijk positief te blijven.

Voor een programma wat zogenaamd uit zou zoeken hoe het nou zit in de prostitutie, en mensen zou laten zien hoe de prostitutie nou werkt, heeft ze vooral héél veel laten liggen. In vier afleveringen van bijna een uur per keer heeft ze alleen een plaatje afgetekend van ellende, dwang en onmacht. Zonderdat ze echt laat zien wat er allemaal in onze industrie gebeurt.

Wat onderwerpen die ze heeft laten liggen:

• Klopt het eigenlijk wel, wat we allemaal weten? De verhalen die mensen op straat denken te weten, vergelijken met wat de hoeren zelf te vertellen hebben. Dat zou leuke TV zijn, lijkt me!
• Hoe ervaren hoeren seks met hun klanten eigenlijk? Maar dan echt van echte hoeren, en niet slachtofferig gefantaseer van meiden die eigenlijk van niets weten.
• Geschiedenislesjes over prostitutie. Hoe ging dat vroeger, hoe is het allemaal veranderd?
• Wat verwachten klanten eigenlijk? Hoe is dat goed of slecht, hoe botst dat soms met wat de meiden willen leveren, hoe gaan meiden kreatief om met wat de klanten willen, en wat ze dènken wat ze willen?
• Hoe werkt het bedrijf achter de hoer? Waar gaat het geld heen, wie verdient nou wat, hoeveel hou je over, hoe zorg je voor een goedlopend bedrijfje?
• Of een beetje zelfreflectie van de media: We hebben nou wel een beeld geschapen van de prostitutie, maar waar komt dat vandaan, en klopt het eigenlijk wel? Wat zijn nou de gevolgen van de spelletjes die we spelen met de informatievoorziening van de samenleving?
• Hoeren en politiek. Niet alleen de politiek aktieve hoeren, zoals de Rode Draad vroeger, Geisha, als dat nog ergens bestaat, en SWN dat nu begint te komen, maar ook hoe de politici, die alles vanaf een filosofie of een levensbeschouwing in een hokje zetten, over ons denken en wat ze met ons willen.
• Een aflevering waarbij eigenlijk alleen de onderzoekers aan het woord komen. Mensen als Hendrik Wagenaar, Sietske Altink, Frank Bovenkerk, Laurens Buijs, Dina Siegel, die ècht wat onderzoek hebben gedaan, en kunnen uitleggen wat we wel en níét weten. Die kun je ook laten debatteren, daar kijken mensen echt wel naar.
• De verschillende vormen van sekswerk mogen ookwel wat aandacht. Waar leg je nou de grens tussen wat wel en niet prostitutie is? Is een webcammen ook prostitutie? En porno? En sugarbabies? En het huwelijk? En goedkope cardates? En gratis uitgaan als je een jongen wat belooft? Maar ook het verschil tussen escort, raam, club en thuisontvangst bijvoorbeeld. Sekswerk is een kaleidoskoop.
• Wat gebeurt er nou eigenlijk? Wat is nep, wat is echt, kloppen alle verhalen die je hoort over dat je niet echt in haar kut mag bij een hoer, als ze zegt dat je de grootste pik hebt die ze ooit zag, is dat dan waar? Er zijn allemaal van die verhalen en ideeën over, daar kan heel mooie TV van worden gemaakt.
• Hygiëne en SOA. Als hoer heb je veel seksueel contact. Daar moet je goeie hygiëne bij gebruiken, anders loop je heel snel wat op. Hoe voorkom je dat? Wat zijn de hoerentruukjes met hygiëne? Wat kan een hoer je allemaal over SOA vertellen?
• Waar komt de prostitutie eigenlijk vandaan? Hoe werkt het eigenlijk? Waarom werkt het voor mensen om te betalen voor seks, en waarom zijn het haast alleen mannen die voor seks betalen?

Maar vooruit, dat zou niet echt passen bij de insteek van Jojanneke, die ellende wil laten zien. Ze wil dat we niet positief gaan denken over prostitutie, omdat ze het idioot vindt. Dus moet het negatieve maar de boventoon voeren. Maar zelfs dan heeft ze wel erg weinig haar oogkleppen afgedaan, want er is heel veel negatiefs waar je belangrijke TV over kan maken, dat ze allemaal heeft laten liggen:

• Al die cijfers over dwang en misbruik in de prostitutie spreken elkaar maar tegen. Wat is nou waar? En waar komen al die cijfers vandaan? Wie maakt ze, en waarom? En waarom hebben we nog steeds geen goede cijfers?
• Wat is het barrièremodel waar de overheid zo trots op is? Hoe werkt dat eigenlijk? Hoe maakt barrières opwerpen vrouwen nou eigenlijk mìnder afhankelijk van pooiers die ze over die barrières heenhelpen?
• Of een kijkje in de toekomst. Wat is de WRP? Wat gaat die doen? Waarom wordt het verplicht om voor een vergunningmelker te werken, waarom wordt onafhankelijkheid zo gestraft? Wat gaat de klantcriminalisering inhouden, en welke rare dingen zitten er in die wetsvoorstellen?
• Er wordt door de overheid in het wilde weg gesloten. Hele ramenstraten, de ene na de andere thuisontvangster, kleine verhuurbedrijfjes die kamers beschikbaar maken, alles moet dicht en gestraft. Wat voor effekt heeft dat? Niet alleen op de mensen die gestraft worden door hun pand dicht te krijgen, maar ook eens voor de meiden die op straat komen te staan? Verdampen die echt, zoals Warner ten Kate zegt? Of zijn het mensen, die ook moeten eten?
• Razzia's en controles halen het nieuws, maar we krijgen in de media alleen de jubelverhalen van de politie als nieuws, en als er eens een hoer aan het woord is, wordt dat als opinie behandeld. Hoe werkt dat nou? Hoe ziet zo'n hele razzia eruit?
• De illegaliteit klinkt reuze eng, maar dat is hij niet. Maar als je gepakt wordt, worden er bestuurlijke maatregelen tegen je getroffen. Dat klinkt niet eng, maar dat is het wel. Hoe gaat dat nou? Waarom zet de politie druk op je werkgever om je te ontslaan? Waarom op je verhuurder om je uit huis te krijgen? Waarom willen ze soms zelfs je kinderen afpakken? Wat doet dat met mensen?
• De politie is je beste vriend. Behalve als je een hoer bent. Waarom wordt er niet ingegrepen als je om hulp vraagt? Waarom wordt er alleen wat gedaan als je wil meegaan met hun slavinnenfantasie? Waarom koeioneren ze je, en proberen je te misleiden en te dwingen? Als ze echt geloofden in hun onzinverhalen dachten ze toch niet dat dat nodigwas?
• Waarom is het nodig je sekswerk stil te houden? Hoevèr gaan meiden om hun anonimiteit te beschermen? Wat voor dingen kan je verwachten als mensen ontdekken dat je een hoer bent? Hoever gaat het verstoten van zo'n paria? Er zijn vast veel voorbeelden van kleinzieligheid waar mensen toch verrast en geschokt van zullen zijn. Prima TV.
• Waar komt de hetze tegen hoeren eigenlijk vandaan? Wat drijft dat aan, en wat maakt het zo lèkker voor de mensen? Maar misschien is dat wel een iets te grote spiegel voor haar.

En al die negativiteit had ze dan kunnen afronden met een heel belangrijk onderwerp, waar niemand in geïnteresseerd lijkt te zijn, omdat ze àllemaal vinden dat ze het beter weten:

• Hoe vinden de hoeren zelf eigenlijk dat het beter kan? Welke plannen en oplossingen worden er vanuit de business zelf naar voren gebracht?

Dit is allemaal niet aan bod gekomen. En zelfs als ze al de moeite had genomen om deze dingen te bedenken, of op te zoeken, of na te vragen, had ze het niet gedaan. Het is niet haar motivatie geweest om echt wat licht te laten schijnen op prostitutie. Maar wat wel precies haar motivatie is, daar kan je nog over peinzen. Want zij is er niet eerlijk over. Ik en mijn collega's hebben ook zo onze eigen ideeën.

Er zijn flink wat collega's die denken dat het gaat om hetzelfde moralisme wat feministen en religieuzen vaak hebben. De boosheid dat zij het niet mogen, niet kunnen, en te eng vinden, en dat jij er dan lekker op los gaat, en er nog je geld mee verdient ook? Dat kunnen ze niet verdragen. En dat is niet raar gedacht. Het denkbeeld is sterk, en het speelt een grote rol bij heel veel mensen.

Maar ik en mijn collegaatjes met ervaring met pooiermeiden zien nog iets anders. Jojanneke heeft iets. Zoals ze van haar stoel glijdt bij de zedenagent die Kinky afloopt, zoals ze strak staat met ingedraaide elleboogjes als ze met haar neppooier praat, ze heeft een sterke seksuele kant aan het maken van dit programma. En die moet héél sterk zijn als je hem door de werkmodus heen ziet.

Ze heeft niet de houding van een pooiermeid. Daar is ze niet rauw genoeg voor. Ze lijkt meer op een loverboymeisje. Maar dan wel één die niet goed durft, en waar de loverboy haar niet alleen over de hoge drempels heen moet helpen, maar zelfs over de allereerste, namelijk contact met hem zoeken. Zij zal nooit een loverboy hebben. Ze heeft de moed niet, en ze is voor hem de investering van tijd en aandacht niet waard. Maar er zit iets in, en dat wordt gezien.

Misschien is daarom wel de titel gekozen: "Jojanneke in de prostitutie." En dat was misschien wel heel interessante TV geweest, als ze er echt zelf ingedoken was, en het eens had geprobeerd. Dat was niet alleen een heel ander programma geweest, en niet alleen heel veel interessanter, maar we hadden ook een hele nieuwe Jojanneke gezien, die wat over zichzelf zou hebben geleerd. Maar dat zal wel nooit gebeuren.


EDIT:
De andere delen van de serie heb ik ook gerecenseerd:
Jojanneke in de prostitutie
Jojanneke in de prostitutie, deel 2
Jojanneke in de prostitutie, deel 3
Jojanneke in de prostitutie, het laatste deel