Antwoord: Maar het OM zegt...

In kranten, op TV, in discussieshows, en vooràl in de geest van de meeste Nederlanders, is het Openbaar Ministerie een hele goeie bron van informatie over prostitutie. Ik word door de mensen die via de mail met me in discussie gaan, ook regelmatig erop gewezen dat wat ik zeg niet klopt met wat het OM zegt, en dat ik dus ongelijk heb. Het hele idee dat het OM niet een objectieve, zekere waarheid verkondigt, kan er niet bij ze in.

Het beeld bestaat dat het OM een superprofessionele organisatie is met mensen die vooral veel barmhartigheid en zorgvuldigheid hebben. Dat ze ervoor zijn om strafrechtelijke zaken tot op de bodem uit te zoeken, en langs de keiharde regels van het recht objectief een zaak te onderzoeken, en dat dan neutraal en objectief aan de rechter voor te leggen. En dat ze dat dan ook echt dóén.

Nou, nee dus. Ik zal wel even een boekje open doen over dat OM.

Het Parket of Openbaar Ministerie, of OM, is de organisatie die het juridische stuk doet van de vervolging van verdachten. De politie spoort de verdachte op, het OM klaagt ze aan en probeert de rechter te overtuigen de verdachte te straffen. Ze leggen ook zelfstandig straffen op, die ze "transacties" noemen. Ze hebben ooknog wat andere taakjes, maar dit is wel zo'n beetje het belangrijkste wat ze doen.

Ze zien het zelf graag als meer, en ze doen er duur over, maar eigenlijk zijn ze gewoon de advocaat van de kant tégen de verdachte in strafrechtzaken. En ze zijn hun eigen cliënt, ookal doen ze liever alsof het slachtoffer dat is. Tegelijk zijn ze ook een verlengstuk van de politie, want ze zijn de baas over de bewijsverzameling bij strafrechtelijke onderzoeken, en een verlengstuk van de rechter, want ze zijn voor hem de onbetwiste informatiebron voor bewijs, en ze bepalen hoe de zaak gevoerd gaat worden, dus waaróver de rechter gaat beslissen. Een hele rare positie dus. En ondanks dat gaan ze prat op onverstrengeld zijn.

Het ontdekken over het OM begon voor mij met héél veel uitpluizen van wat er nou in die verbiedertjeslobby gebeurt. Die is heel dik met de politie, dus via via heb ik er veel van geleerd. Ik heb kennissen die bij het OM hebben gewerkt, een advocaat, kennissen die opleidingen bij OM en politie hebben gedaan, ik heb politiemensen en rechters die een boekje open hebben gedaan, ook politievrouwen hebben bijbaantjes, en pillow talk met mensen die bij het OM werken die klant zijn. Nietzoveel als bij de politie, maar dat is niet omdat OM'ers minder vaak klant zijn. Een boel kijkjes, maar geen statistiek dus.

Soms lijkt het, als je vonnissen leest of bijzit bij een rechtzaak, alsof het een één-tweetje is tussen de officier van justitie en de rechter. De vragen die de rechter aan de officier stelt zijn meestal om het plaatje wat de officier niet goed genoeg heeft geschilderd vol te maken, de vragen aan de advocaat van de verdachte zijn om te kijken of zijn argumenten niet afgedaan kunnen worden.

Dat komt natuurlijk omdat het OM de belangrijkste bron van informatie voor de rechter is. Hij gelooft het onvoorwaardelijk wat ze zeggen, en je moet héél goed kunnen bewijzen dat het anders is, voordat hij bij feitelijke onderwerpen van dat idee af zal wijken. De rechter is wel kritisch als het aankomt op formele vereisten in de zaak, omtrent bewijsvoering en ontvankelijkheid. Als het OM niet de vereiste hokjes voor een schuldigverklaring heeft kunnen afvinken, gaat het feest meestal niet door.

Het parket hoort eigenlijk het hele beeld te schetsen van de zaak, zo objectief mogelijk, met alle voors en tegens voor de verdachte, met alle bewijzen, aanwijzingen en signalen van zowel schuld als onschuld. De context van de zaak hoort door de officier van justitie geschetst te worden, en de overwegingen in het onderzoek horen te worden uitgelegd. Dat is een hele verantwoordelijkheid, en eentje waarbij we moeten vertrouwen dat ze zichzelf beheersen, want ze worden alleen door de advocaat van de verdachte kritisch bekeken. En die heeft niet de mogelijkheden die het OM heeft.

Echt neutraal zijn ze niet, natuurlijk. Eerder omgekeerd. Als je luistert naar wat een officier van justitie in de rechtzaal uitlegt, en je niet het houdt bij de onbegrijpelijke formules die ze in hun requisitoirs gebruiken, hoor je al snel dat de officier niet de omstandigheden komt uitleggen, maar zijn eigen oordeel komt presenteren, en onderbouwt met dat onderzoek wat hij alleen zou moeten presenteren.

Ze doen graag alsof ze de kant zijn die opkomt voor het slachtoffer van misdaden, maar als je echt gaat zoeken blijft er niets anders over dan het OM als het repressie-apparaat van onze samenleving, om onze maatschappij kwaadschiks te laten gehoorzamen aan de normen van de overheid. Als het de verdachte geen kwaad doet, heeft het OM er heel weinig mee te maken. Zelfs schadevergoedingen tijdens strafzaken zijn vooral afgewogen door te kijken naar hoeveel pijn het de verdachte doet.

Als je gaat graven naar hoe het OM werkt, dan kom je er snel achter dat het een typische ambtenarenplek is. Alles gaat volgens onnodige regelingen, protocollen, formaliteiten, en als dat niet werkt, komen er werkgroepen, taskforces, commissies en meer regelingen, protocollen en formaliteiten. Intussen is de invloed daarvan op het daadwerkelijk functioneren, dus wat de buitenwacht ziet, nihil.

Vooral als dat nòg een stapje verder van de buitenwereld kan worden gebracht, zijn de OM'ers in hun sas. Niet elke OM'er doet het werk in de rechtzaal, er zijn ook managerstypes tussen die liever niet het werk doen, maar anderen aansturen. De "zittingsboer" die het werk in de rechtzaal doet krijgt weinig respect, beleidstypes die voorbij de zitting macht hebben zijn de carrièretijgers die het gaan maken in het OM.

Om carrière te kunnen maken heb je daarom veel beleidskevertjes die bezig zijn met hun eigen balletje poep te rollen, maar de echte carrière ligt bij het opleggen van organisatiebrede normen. Als je regels op kan stellen met je beleidsgroepje die ook gaan gelden voor collega's buiten je eigen groepje heb je macht over ze, en dat telt. Maar om organisatiebreed regels te maken moet je wel je baseren op iets wat in de hele organisatie weerklank vindt. Gezien de aard van het OM is dat steevast een appèl aan moralisme.

Vooral mensen die in een verstikkende omgeving bloeien, blijven hangen in het OM. Ze hebben best veel aanloop van jonge enthousiaste mensen die de rechtsstaat willen komen ondersteunen, maar heel veel daarvan knappen toch af als ze erachterkomen wat het OM eigenlijk voor plek is. De organisatie ziet dat zelf als hetzelfde als al die mensen die bij advocatenkantoren het werktempo niet bij kunnen houden, en vinden zichzelf hele binken.

De mensen die bij het OM werken komen daar terecht door een soort idealisme. Het is nietzo dik verdienen als in de private sektor, en de uren die je maakt zijn netzo lang als in andere juridische banen, ookal is het werk veel makkelijker. Mensen komen er terecht omdat ze wat bij willen dragen. Wat ze bij willen dragen, is dat ze willen helpen om mensen te vervolgen. Het soort idealisme is dus vooral dat ze gedreven zijn om mensen op hun nummer te zetten, of te "verwijderen uit de maatschappij."

Zo hou je de mensen over die ambtenarenmentaliteit hebben, die goed in de bestaande raamwerken passen, en die graag hun idealisme via het vervolgen van mensen op de samenleving drukken. Er leeft erg sterk een cultuur van de maakbare samenleving binnen het OM. En dan heb ik het over ònze cultuur, niet die van het OM. Want daar kan niets aan veranderd worden. Ze moeten immers boven alles staan.

Boven de logica, bijvoorbeeld. Of ze iets vervolgen heeft heel weinig temaken met de redenen waarom iets onder een verbod valt. Het OM gebruikt ronkende, dramatische verhalen om aan te geven waarom wiet kweken verboden is, en waarom dat hard aangepakt moet worden. Zijn er dan wietkwekers die het uit principe wèl goed doen, en al die dingen die zijn aangevoerd om wietkweken te verbieden netjes vermijden, dan wordt er nòg vervolgd, want verboden is verboden. Ook als het verder nergens meer om gaat. Het is een soort doublethink.

Je hebt twee grote bewegingen binnen het OM, namelijk de rehabilitatieidealisten, die proberen om verdwaalde schaapjes terug in de kudde te krijgen, en vooral bezig zijn om recidive te voorkomen, en de zero-tolerance-zeloten. Die willen vooral de zondaar tuchtigen. Als je niet in het wereldje zit, zie je maar weinig verschil, omdat ze allebei nog steeds alleen met vervolgen bezigzijn, maar voor mensen "van binnen" lijken ze een wereld van verschil te hebben.

Waar de mensen van het OM elke dag mee bezig zijn, is verdachten die door de politie worden gevonden laten onderzoeken tot alle hokjes van de bewijsvereisten van het delict kunnen worden afgevinkt, en hem dan langs de rechter een straf in prutsen. Het bewijs is zodat de rechter niet dwars gaat liggen, en ze gewoon lekker hun gang laat gaan. Dat klinkt raar, maar deze gedachte moet je van buiten leren als je de gedachtes van het OM wil snappen.

De rechter is meer een soort waarborg dat zorgt dat het OM altijd kan zeggen dat ze alles goed hebben gedaan. De rechter heeft het immers goedgekeurd. Dat rechters nogweleens heel anders denken over hun rol is een grote bron van frustratie binnen het OM. Als een rechter zelf gaat uitzoeken wat er gebeurd is in een zaak waar het OM meer dan een paar regeltjes over heeft verteld, en àfwijkt van het verhaal, zien ze dat snel als de rechter die buiten zijn boekje gaat. Onofficiëel, want ze weten best dat de rechter daar het recht toe heeft. Dat het eigenlijk zelfs zijn plicht is.

Zo praten ze er zelf niet over. Niet in die woorden. Het taalgebruik wat het OM op haar website bezigt, is van een zelfde aard als het taalgebruik dat intern gebruikt wordt. Hoogdravende, haast bombastische omschrijvingen die windmolens afbeelden als reuzen. Het fraseren van de vraag bevat altijd het antwoord, de toon van de schoolmeester wordt schaamteloos gebruikt voor de meest onnozele en gefabuleerde betogen. Misprijzen aan het adres van potentiële sceptici wordt reeds vooraf geïmpliceerd.

Als je het aan een OM'er vraagt, is het een situatie van de krachten van het Goede tegen de krachten van het Kwade. Het OM is het Goede, om maar even duidelijk te zijn. Ze zijn verwikkeld in een eeuwige strijd tegen de vijanden van de maatschappij, en proberen mensen die nog niet door en door rot zijn op het pad der Deugd te zetten. Ze zijn de hoeders en herders van de samenleving, onkreukbaar en nagenoeg onfeilbaar.

Je denkt nou vast dat ik overdrijf, maar was dat maar waar. De cultuur binnen het OM is echt zo. In dat soort ideeën praten ze over elkaar en zichzelf. Als het gaat om dingen die buiten het OM worden gelezen is het al erg, in interne papieren is het nog erger. Maar gek genoeg kom je daarin ookweer veel meer dingen tegen over de problemen die ze zelf ookwel herkennen.

Het zelfbeeld van het OM gaat zo ver dat ze eigenlijk altijd iemand anders de schuld geven van wat ze foutdoen. Als ze door de rechter op hun vingers worden getikt leren ze daar niet van, en kijken niet naar wat ze foutgedaan hebben, maar komt er een nijdig stukje in een intern memo over hoe de rechters het allemaal verkeerd doen. Nieteens altijd in een intern memo, vooral de mensenhandelkruisvaarders zoeken graag de landelijke pers op.

Iets wat met gierende lach werd gedeeld door de juridische helpers in mijn kringetje, was een artikeltje in een OM-blaadje waarin ze klaagden over rechters die het OM "niet-ontvankelijk" verklaarden. Dat was telkens onterecht, volgens het OM, omdàt het OM zichzelf niet niet-ontvankelijk vond. De rechter moet toetsen of het OM wel ontvankelijk is, maar als ze in die beslissing niet meegaan met het OM, gaat volgens dit artikeltje "de rechter op de stoel van het OM zitten."

Als echte diva's is er nooit iets hun schuld. Het ligt aan de politie, de advocaat, vooral aan de rechter, of aan de pers, de wetgever die maar niet genoeg middelen geeft, of aan de stand van de maan. Nooit aan het OM. Als je zo kijkt als het OM doet, dat het gaat over morele morele verontwaardiging en overtuiging op emotionele basis die maar moet voldoen, dan lijkt dat logisch.

Dat idee, dat het eigenlijk gaat om het morele gelijk, en dat bewijs en onderzoek alleen een middel zijn om dat immuun te maken tegen bemoeizuchtige rechters, werkt meestal wel. Geen haan die ernaar kraait dat het allemaal een beetje rammelt met de motivaties en de bewijsvoering als de zaak klip en klaar is. Maar soms leidt dat soort zelfoverschatting tot pijnlijke blunders, en natuurlijk voelen wij die weereens.

In de pers wordt het verhaal van het OM overgenomen hoe Sjaban Baran vrij kon komen, terwijl íédereen kon zien dat hij zou vluchten. Daar geven ze de rechter de schuld, dat die hem tegen de zin van het OM verlof gaf. Als je in die zaal zat, zou je hebben gezien dat de officier wèl tegen de rechter zei dat Sjaban niet vrij mocht, maar dat die officier níét aan de regels had voldaan om dat verlof af te kunnen laten wijzen. Want de officier was zelf overtuigd, dus dat is dan toch genoeg?

Het is maar een rare combinatie, ambtenarenmentaliteit en divagedrag. Maar het gaat kennelijk geweldig samen, want het is de norm bij die club. Ik denk dat het goed samengaat omdat ambtenarenmentaliteit is dat je onderdeel bent van zo'n monster van een instelling, en je met zoveel burokratie temaken hebt, dat het toch niet uitmaakt wat je doet, en je dus nooit ergens verantwoordelijk voor bent als je niet wil, en dat dat lekker combineert met een diva wiens schuld het nooit is.

Ze mengen zich graag in de discussie over wetgeving. Officieren van Justitie die in de krant pleiten voor meer, hardere, bredere of vagere wetten zijn geen uitzondering. Anders kunnen ze hun werk niet goed doen, vinden ze. Wetten die de burger niet genoeg beperken, zijn een beperking voor het OM om ze voor die dingen te kunnen vervolgen. Maar o wee als de politiek eens gaat kijken naar of het OM nou wel goed bezig is. Dan moet de scheiding opeens netjes dichtgehouden worden.

Die hypocriete houding, en die zelfoverschatting vooral, kan je alleen volhouden als je je een beetje afscheidt van de werkelijkheid. De organisatie is naarbinnengekeerd, en daar word je vanzelf wereldvreemd van. Ze leven in hun eigen wereld, en wat buiten die wereld is, doet er eigenlijk niet toe. Ze bestaan in een mythologie die ze zelf opgebouwd hebben in de ruimte tussen de paar feiten die ze niet kunnen negeren en de geloofsartikelen van hun eigendunk.

Ze denken dat ze veel begrijpen van criminaliteit, ookal zie je als je praat met criminologen dat het OM op zijn best járen achterloopt bij hoe het echt werkt. Criminelen kunnen zich niet veroorloven om niet op tijd te reageren op hoe de overheid zijn repressie toepast, maar het OM voelt er niets van als ze nog steeds blijven denken aan de moderne penoze als een soort Miami Vice.

Een aartsconservatieve instantie als het OM gooit natuurlijk meteen de kont tegen de krib als er iets nieuws gebeurt. Dat zie je vooral als ze het over Internet hebben. Dat zien ze als een enge "duistere wereld" die ze niet begrijpen, die buiten het normale leven ligt, ookal zit íédereen tegenwoordig elke dag uren op Internet. Maar zelfs in 2015 heb je nog OM'ers die met droge ogen zeggen dat op Internet geen normale waarden zijn, want daar voelt men zich vrij en anoniem, en moeten we dat wel willen als maatschappij?

Ik heb nogwel meer voorbeelden van hoe vreemd ze naar de wereld kijken, maar dat zijn allemaal nogal lange verhalen, en dit stuk wordt ookalweer zo'n ellenlange lap. Waar het op neerkomt is dat ze heel graag overal alien-organisaties in zien die als het ware van buiten de samenleving komen, en zich dan in de samenleving kunnen inwroeten, omdat iedereen behalve het OM te weinig repressie uitoefent.

Dat gaat bijvoorbeeld om huurpanden die "in handen komen van de criminaliteit" inplaatsvan gewoon dat mensen in het huis dat ze huren planten zetten. Als je het wil zien als sinistere booswichten die slinks zich een pand weten toe te eigenen is dat een hele andere lading dan een beun die wel wat bij wil verdienen door zijn zolder vol wiet te zetten. Dat laatste is veel minder heldhaftig om te bestrijden, dus zo zien ze het liever niet.

Of het gaat om Internetbedrijven die aan advocaten vragen wat net wèl en net níét legaal is om met geld te doen, en zo dingen voor elkaar kunnen krijgen waarvan de overheid liever niet ziet dat ze gebeuren. Die zijn dan niet te pakken omdat ze net aan de randjes van het wettelijke blijven, en in plaats van te concluderen dat ze meer vervolgingslust hebben dan de wet, klagen ze dat zulke advocaten strafrechtelijk aangepakt moeten kunnen worden.

Sowieso komt er uit meer verhalen uit het binnenste van het OM naar voren dat die maar wat graag vaker notarissen, belastingadviseurs, financiële dienstverleners, en vooràl advocaten aan zouden willen kunnen pakken. Het idee is dat de advocaat een verdachte bijstaat om onder de straf uit te komen die het OM zou willen geven, en dat maakt hem in de ogen van het OM bijna medeplichtig, op een bepaalde manier. Ze zien die mensen als saboteurs.

Nog een mooi voorbeeld is wat ze als hulp zien. Er waren voorstellen om de verhuurbranche "weerbaar te maken tegen criminaliteit" door verplichte burokratische checks af te dwingen, en als die formulieren niet hielpen tegen misdaden met de verhuurde zaken, dan was de verhuurder strafbaar. Zo werd hij "in zijn kracht gezet" tegen criminaliteit. Ze moeten dan dus echt denken dat je iemand sterker maakt door hem met straf te bedreigen.

Het OM leeft in zijn eigen wereldje. Ze hebben maar twee bronnen van informatie, en dat zijn politie-onderzoeken en hun eigen morele gelijk. Ze doen geen onderzoek, ze nemen geen wetenschappelijke inzichten over vanuit academia, ze houden zich zelfs doof voor breed gedragen maatschappelijke normen en waarden om hun eigen repressiecentrische wereldbeeld daar niet door te laten verdringen.

Als je met OM'ers in discussie gaat over dat ze wel erg slechte bronnen van informatie hebben over hun werkgebied kunnen die daar meestal weinig over inbrengen, behalve dat politieonderzoeken beter zijn dan echte kennis en echte wetenschap, maar soms komen ze terug met een opmerking dat het OM het ècht probeert beter te doen, en dat ze zelfs een wetenschappelijk buro hebben om meer kennis op te doen!

Dat wetenschappelijke buro van het OM is eens nageplozen door mijn juridische helpers. Wat het inhield was dat er eigenlijk alleen onderzoek wordt gedaan naar wat er nou voor jurisprudentie is. Dat is een duur woord voor wat er eerder uit eerdere rechtzaken is gekomen. Het is niet kijken naar hoe de wereld nou is, maar hoe goed hun verhalen worden geslikt door een rechter die ook niets van buiten het OM te horen krijgt. Het was mooi samengevat door één van mijn helpers:

Okee, concluderend is het wetenschappelijk buro dus een uit zijn krachten gegroeied paralegal. Typisch de overheid. Wat dat buro doet is hetzelfde als de jurisprudentielunches bij mijn oude stagetoko. Dat was een paralegal en 2 studentstagiairs, die produceerden even veel als of meer dan dat wetenschappelijk buro. Ipv 1 fte en 2 stagiars is het een eigen instituut. God weet hoe veel dat kost. Weet iemand waarom ze jurisprudentie-onderzoek wetenschappelijk noemen?

Die wereldvreemdheid betekent dus dat hun eigen morele gelijk leidend is in alles wat het OM doet. Ze bouwen daar een heel verhaal omheen, een plaatje van de wereld dat naadloos aansluit bij hun eigen morele overtuigingen, en daar passen ze alles in wat ze uit de politieonderzoeken kunnen maken. Daardoor zijn ze niet alleen onnozel over wat er echt gebeurt, maar gaan ze er dingen bijverzinnen, die niet kloppen. En als die niet kunnen worden gevonden, laten ze hun plaatje niet vallen, maar gaan bedenken hoe al die dingen zo diep ondergronds kunnen zijn.

En omdat ze een club zijn die de wereld wil "verbeteren" met al die middelen die ze hebben, gaan ze wat ze hebben verzonnen ook bestrijden. Of ze het nou kunnen vinden of niet. Ze behandelen dus echte mensen als dingen die in hun geloof voorkomen. Dat maakt ze niet alleen minder effectief als repressiemiddel tegen dingen die ècht een probleem zijn, maar ook gevaarlijk voor mensen die veel onschadelijker zijn dan de officier van justitie wil geloven.

Het antwoord op elk probleem is repressie, zij het preventief of punitief. Zowel de hardliners die de maatschappij willen zuiveren van de criminele elementen als de maatschappelijk betrokken herders die het verloren lam terug in de kudde willen leiden denken niet buiten het kader van repressie. Het voortduren van een ongewenst maatschappelijk verschijnsel wordt gezien als een bewijs van een gebrek aan repressie, en van een maatschappelijk falen. Of die onwenselijkheid wel gegrond en doordacht is wordt nooit in discussie genomen.

Netzoals de politiek maakt het OM dankbaar gebruik van incidenten om hun bevoegdheden uit te breiden. Duizenden gevallen die niet in hun wereldbeeld passen worden stilletjes genegeerd, excessen die kunnen worden ingepast in hun denkbeelden worden juichend ingehaald, en vanuit de organisatie in de pers gezet. Er is geen nieuwsgierigheid om te leren hoe het ècht toegaat in de wereld. Hun morele gelijk is leidend.

Helaas, of gelukkig, hoe je ernaar kijkt maakt nogal verschil, is er ook nogalwat slordigheid bij het OM. Die strenge ethiek over de maatschappij betekent niet meteen een strenge werkethiek, dat is soms wel te merken. Er worden domme fouten gemaakt, er wordt gedacht dat als de officier maar overtuigd genoeg is, dat dan de rechter ookwel overtuigd zal zijn, of de zaak nou goed rond is of niet. En daar hebben we het diva-gedrag dus weer.

Bij een diva zijn hoort ook dat je nooit toegeeft dat je iets niet kàn. Zaken doorgeven aan een hogere in de pikorde is al een pijnlijke toestand, laat staan iets uit handen geven aan een collega die nieteens je baas is! Dan krijg je dus mensen die dingen afhandelen waar ze geen idee van hebben, en dat is een probleem waar het OM als apparaat ook mee in zijn maag zit. Die eerzuchtige kleinzieligheid kost ze namelijk veroordelingen.

Daar hoort bij dat officieren zich niet in hun kaart laten kijken. Eigenlijk horen ze open kaart te spelen, en hoort bijvoorbeeld de advocaat het hele onderzoeksdossier te krijgen als hij de zaak moet gaan verdedigen, maar bij het OM vinden de mensen het wel genoeg als de raadsman alleen de stukken krijgt die het OM gaat gebruiken. Als er ontlastend bewijs is, moet die advocaat dat vaak zelf maar vinden. Ookal mag dat wettelijk niet.

Ook als de rechter vragen heeft over hoe het onderzoek is gegaan, weten de officieren opeens heel weinig. Juist als die vragen onverwacht of zorgwekkend zijn. Officieren klappen best snel dicht. Dat is eigenlijk heel raar als je weet dat die vragen gaan over onderzoeken waar die officier tot in de puntjes bij betrokken was, omdat ze de leiding had over elk detail. Maar ze weten wel dat als het voordelig was geweest om te vertellen, ze het wel op eigen initiatief had genoemd.

Die zwijgzaamheid wordt loslippigheid als er wat te borstkloppen valt. Niet alleen onder elkaar, niet alleen tegen de politiemensen waar ze mee samenwerken, zelfs niet alleen bij vrienden en familie op de borrel, zelfs niet alleen als ze op de universiteit studenten komen "inspireren", maar zelfs in de pers. Heel soms gaat dat zelfs zo ver dat de rechter de strafmaat terugschroeft vanwege de schade die het OM op eigen houtje al aan de verdachte heeft gedaan.

Waar ze zo loslippig mee zijn is niet gewoon de feiten van de zaak, maar het schuimende mengsel van feiten, eigen interpretatie en ongefundeerde verdenkingen, dat als "het feitencomplex" wordt gezien binnen het parket. Meestal is het bedoeld om van de hoogste toren te kraaien, gewoon diva-gedrag, maar we hebben dit jaar weer gezien dat er ook veel meer sinistere motieven achter kunnen zitten.

Kijk maar naar de Valkenburgse zedenzaak. Een beetje feiten op straat gooien, een beetje eigen invulling erbij, slecht advies geven aan de mensen die denken dat ze verdachten zouden kunnen zijn, alsof ze goede raad geven, stoere taal over dat ze de verdachten openbaar op zouden pakken op werk of bij gezinnetje, en flink nadruk leggen op het schandpalen van de to-be verdachten, voordat ze ook maar gearresteerd zouden zijn.

Schandpalen deden we al eeuwen niet meer in Nederland. En zelfs toen dat soort middeleeuwse straffen nog werden gebruikt, was dat nádat de verdachte veroordeeld was. We hielden ermee op omdat mensen dat soort sociale uitsluiting vaak letterlijk niet overleefden, het maakt mensen kapot. Dat weten die officieren ook, die hebben allemaal een rechtenstudie gedaan waar rechtsgeschiedenis aan bod komt. Het kon ze alleen niet schelen.

Dat leverde zelfmoorden op, van mannen die je al of niet wat kon verwijten. Dat kon iedereen aan zien komen, maar het OM deed geschokt. Toen het bekend werd aan het OM deden ze niets, maar toen het in de pers kwam, en mensen geschokt reageerden, moesten ze toch terugkrabbelen. Niet de gemoederen bedaren met verzekeringen dat ze zich tòch maar aan de wet over opsporing gingen houden, en natúúrlijk geen excuses voor deze onethische methodes. Maar mokken en jokken dat ze verkeerd waren weergegeven. En dat de doden er zelf voor hadden gekozen.

Vier doden, tenminste waar we van weten, want wie zegt mij dat van elke zelfdodende klant ook echt bekend is dat hij in dat lijstje telefoonnummers voorkomt, en het OM blijft onaangetast. Niemand neemt ontslag, niemand wordt ontslagen, en het OM komt ook niet met een verklaring dat dit soort dingen niet meer voor zullen komen. De prinsjes en prinsesjes blijven in hun ivoren torentjes. Wie doet ze wat?

Het zit niet goed met de integriteit van het parket. Af en toe zien we dat in de pers, als een vooraanstaand iemand als Joris Demmink de hand boven het hoofd wordt gehouden, of als Teeven ten val komt over bonnetjes van vreemde betalingen aan criminelen als het OM heeft geblunderd. Er wordt veel gesjoemeld om veroordelingen te krijgen, gesjoemeld om flaters weg te moffelen, en gesjoemeld voor persoonlijke belangen van OM'ers. En niemand die het OM zelf in de gaten houdt.

Dat heeft het OM graag. Ze hebben héél goed door wat er allemaal misgaat, en ze weten dat ze als organisatie zo rot zijn als een mispel, maar zo'n gesloten koninkrijkje van ivoren torentjes tornt niet aan hun cultuur. Er is een laffe gedragscode uitgevaardigd, maar die beperkt zich tot algemeenheden en open deuren. Kijk maar snel, toen ik over de signalenlijst geschreven had ging die ook snel overal achter inlogmuren.

Het is een hele goede samenvatting van wat er mis is, om te lezen in hun gedragscode en [andere stukken -B] dat ze het wel heel belangrijk vinden dat de integriteit wordt verbeterd, maar dat ze dat niet willen doen via echte régels voor zichzelf, en al helemáál niet handhaving daarvan, omdat dat "verlammend" zou werken. En dat is dan van een organisatie die alles in Nederland aan regels en repressie wil onderwerpen, en zoveel mogelijk vrijheid wil hebben om die te handhaven.

Er is een integriteitsburo van het OM. Een mooi voorbeeldje van hoe dat werkt lees je hier. Er is uitgelekt dat het OM na flaters in het openbaar stilletjes de persberichten heeft veranderd om te kunnen doen alsof ze verkeerd door de pers zijn weergegeven. Het integriteitsburo neemt het hoog op. Niet dat er met de persberichten is gerommeld, en er wordt gehuicheld en gelogen, maar dat iemand dat naar buiten heeft gelekt! Als echte psychopaten hebben ze geen idee wat er nou ècht fout is.

Als aangewezen middel voor de repressiewerkzaamheden van het OM geldt het strafrecht. Intussen is dat niet meer het enige. Er is al jaren een tendens in de overheid om de toch al nooit geïmplementeerde scheiding der machten in Nederland verder uit te vlakken, en het parket werkt dus steeds vaker met andere overheidsdiensten om via bestuurlijke middelen de doelen te bereiken die buiten de invloedssfeer van het strafrecht vallen, of om bestuurders met het strafrecht te helpen bereiken waar het bestuursrecht ze niet toestaat te handelen zoals gewenst.

Dan moet je denken aan samenwerking met de Belastingdienst, burgemeesters, en natuurlijk organisaties buiten de overheid zoals "hulpverleners" als Fier Fryslan. Daar wordt informatie en planning mee gedeeld, en men wendt bevoegdheden voor elkaar aan die, meest om wijze redenen, nooit aan de aanvragende instantie zijn toebedeeld. Andere instanties dragen slaafs bij aan het OM zonder iets terug te krijgen, zoals bedrijvenkoepels, GGD of de KvK.

Er wordt grif gebruik van gemaakt. Enthousiaste OM'ers leggen elkaar uit dat je weliswaar heel veel informatie van andere instanties niet mag gebruiken omdat de rechter het niet accepteert, maar je kan wèl je repressiedromen voorelkaar krijgen zonderdat je iets met die nare rechter van doen hebt, als je het via bestuurlijke instanties voorelkaarkrijgt! Onrechtmatig verkregen bewijs bijvoorbeeld is voor het strafrecht nutteloos, maar de burgemeester kan er toch heel veel mee.

De griezeligste samenwerking is altijd nog met de regering. Vooral door eindeloos te jengelen over dat het ze zo moeilijk wordt gemaakt om hun werk te doen omdat ze moeten voldoen aan bewijslast krijgen ze steeds meer bevoegdheden toegestopt. Met die bredere bevoegdheden komt alleen geen breder toezicht op het OM mee, en ook geen strakkere waarborgen dat die bevoegdheden niet verkeerd gebruikt gaan worden.

Het OM vindt dat prima. Ze beloven altijd heel zorgvuldig te zijn, en in hun krantjes en memo's lees je dat ook wel. Alleen gaat die zorgvuldigheid nooit over de schade die ze aan mensen doen die ze met hun bevoegdheden koeioneren en onrecht doen. Het gaat telkens en alleen over de kans dat je per ongeluk met je eigen bevoegdheden jouw of een andere OvJ's vervolging in de wielen rijdt.

Zo kom ik bij het OM en hun ideeën over prostitutie. Dat heeft even schrijven gekost, maar er is héél veel mis wat niet alleen om prostitutie gaat, en het zou oneerlijk zijn om te doen alsof alleen wij daar last van hebben. En wat ze doen met prostitutie is veel beter te begrijpen als je ziet hoe het OM ook met andere dingen omgaat. Anders lijkt het of ik zeg dat ze alléén over prostitutie raar en rot zijn, en dat klopt niet. Je moet het breder bekijken.

Maar aan de andere kant zijn ze over prostitutie wel gekker dan over de meeste dingen. Het is wel hetzelfde soort gedrag, maar op ons kunnen ze lekker los. Wij zijn wel weer de bliksemafleider. Mensen zien ons toch als alien, en dus geloven ze sneller over ons dat het wel goed zal zitten als er razzia's op ons worden uitgevoerd, als we moeten registreren, als we in rechtzaken anders worden behandeld vanwege onze achtergrond, enzovoort.

Zoals je van een van nature reactionaire organisatie wel kan begrijpen hebben ze heel traditionele ideeën over vrouwelijkheid. We hebben eigenlijk geen eigen wil, en wat er aan eigen wil wordt besproken is meer in het kader van "instemming" dan van je eigen initiatief. En of je instemming wel "betekenisvol" is. De vrouw is vooral slachtoffer, machteloos tegenover de man, en zelfs als ze misdaden pleegt zit daar vastwel wat achter. Meestal een vent. Of we die nou zien of niet.

Als we het hebben over seksueel gedrag die niet in het nauwe kader van een OM'er past, is het helemaal uitgemaakte zaak. Dan is het ziek, pervers, smerig, kan niemand het willen, en eigenlijk alles wat je maar aan het denkbeeld vast kunt maken. Voor een OM'er is seks bovendien niet iemands eigen zaak. Alles is er om te reguleren en repressief aan te pakken, en de seksualiteit van mensen al helemáál.

Op prostitutie slaan ze dus aan als een kettinghond. Het gaat om seks buiten de zeden om, er gaat geld in om zonderdat de overheid daar veel over te zeggen heeft, en dat is al iets wat half crimineel wordt gezien door de overheid, en het zijn mensen die half buiten de maatschappij staan. Allemaal dingen waar een OM'er boos van wordt. En uiteindelijk is dat de motivatie van het OM, hun eigen morele verontwaardiging.

De loverboymythe heerst er boven alles, en is er voor een deel ook geboren. Ze bouwen een complex kaartenhuis van ad-hoc redeneringen, en ze geloven er heilig in. Zoals ik boven al beschreef, het OM heeft alleen hun eigen morele vooroordelen en wat de politie ze geeft om hun ideeën op te bouwen, maar bij prostitutie gaan ze een stapje verder. Dan huren ze clubs als Open Ogen en Fier Fryslan in om ze "voor te lichten."

Als ik alle misvattingen van het OM moet gaan uitleggen ben ik letterlijk nog jaren bezig. Sowieso kan je gewoon beginnen met al mijn antwoordstukjes, want er is níéts daarvan dat het OM niet gelooft.

Omdat ze geen verantwoording hoeven af te leggen over hun ideeën, en omdat iedereen ze op hun woord gelooft, blijven ze ook vastgebeten in dingen die zo langzaamaan zelfs door de zieligheidsindustrie niet meer als geloofwaardig worden beschouwd. Een goed voorbeeld is het rapport Schone Schijn, dat op een onderzoek is gebaseerd naar aanleiding van de Sneep-zaak, waar de speculaties van controleurs en agenten als schatting voor de cijfers over misstanden werden gebruikt. Binnen het OM is dat nog steeds een rotsvast geloof.

Het helpt de hype wel erg dat binnen het OM er niet zo'n duidelijk verschil wordt gemaakt tussen gedwongen prostitutie en vrijwillige prostitutie. Ze zeggen graag dat ze niets hebben tegen ècht vrijwillige prostitutie, maar dat dat ongeveer niet voorkomt, en dat je bij die vrijwilligheid van die meiden die zeggen dat ze vrijwillig werken ook maar zo je vraagtekens moet zetten. Lekker alles over één kam.

Ik kon die zelfovertuiging dat ze alles goed aan het doen zijn door ons te vertrappen het beste lezen in het verslagje dat in Opportuun verscheen over de razzia in Alkmaar. Als je hun verhaal leest lijkt het wel een gezellig uitje met een hapje en een drankje, waar de meisjes bij verrassing opeens aan deel mochten nemen. Wat waren ze ook in de Doubie allemaal blij met die aandacht. Ik vind het echt eng om te zien hoe ver ze afstaan van hoe zoiets echt is om mee te maken. Lees hier maar hoe dat echt is.

Prostitutie is gestigmatiseerd. Dat is dus een makkelijke prooi om nieuwe repressie op te gebruiken. Maar zoals pedofiel misbruik en kinderporno is gebruikt om de privacy van iederéén aan te pakken, gaat het ook zijn met alle extra bevoegdheden die worden gebruikt om hoeren te kunnen kapotmaken. Bedenk goed wat je goedkeurt, wij zijn het voorland van de rest van de samenleving.

Dat vinden ze zelf ook. Zij vinden wat ze doen bij prostitutie een goede testcase om nieuwe technieken te proberen die ook op andere dingen toepasbaar moeten worden, en breed ingezet tegen iedereen. Wat nu met de hoeren gebeurt, gebeurt later met iedereen. Als er een warme bakker weggepest moet worden, liggen daar de middelen al voor klaar, met ons bloed eraan. Alleen is er tegen de warme bakkers niet zo'n stigma en haat als tegen ons, dus moet het middel daarvoor eerst gemeengoed zijn.

Het OM weet héél goed dat er naar ze wordt geluisterd. Ze weten héél goed hoeveel invloed een incident of een exces in de krantenkoppen heeft. Ze weten héél goed dat er geen kritiek komt. Dus ze weten ook héél goed dat het strafrecht gebruiken tegen een maatschappelijk ongewenst element niet alleen hem in de cel laat landen, maar ook dat de publieke opinie flink wordt aangestuurd. En daar doen ze het soms om. Ze gebruiken hun strafrechtelijke bevoegdheden voor lobby-doeleinden. Een rechtzaak als een maatschappelijk toneelstukje:

De aan te pakken fenomenen gedijen goed bij folkloristische beelden, romantisering van misdadigers en gemakkelijke verwijten over 'op hol geslagen moraalridders'. Daarom is ‘waarheidsvinding’ en het corrigeren van onjuiste publieke beeldvorming onontbeerlijk. Strafrechtelijke onderzoeken spelen daarbij nog steeds een cruciale rol.

Die aanhalingstekens om "waarheidsvinding" zijn niet van mij, trouwens...

Dus als je wat van het OM hoort, neem het dan niet zomaar aan. Denk even na, want ze hebben danwel veel macht en autoriteit, maar ze zijn zeker niet betrouwbaar. Niet over prostitutie, en ook niet in het algemeen. Je kan veel beter een advocaat vertrouwen, want die wordt danwel betaald om alles wat hij zegt in het voordeel van zijn cliënt te laten klinken, maar die wordt tenminste wèl aangepakt als hij blijkt te liegen.

[Terugkoppelen over interne stukken -B]